Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

intellegere C

  • 1 INTELLEGERE

    to perceive, to undestand - воспринимать, постигать, понимать; по Фоме (Sum. Theol. I, q. 34, a. 1 ad 3): "Понимать означает только отношение понимающего к вещи, которая является предметом понимания, где нет принципа начала, но важна только определенная информация нашего мышления, так наше мышление осуществляется в актуальности с помощью формы постигаемой вещи". Часто приводимая этимология свидетельствует о том, что слово образовано от intus legere - читать внутри. Сравн. RATIO.

    Латинские философские термины > INTELLEGERE

  • 2 INTELLEGERE (PERCEIVE, UNDESTAND)

    воспринимать, постигать, понимать. Часто приводимая этимология: intellegere образовано от intus legere - читать внутри. Понимание непосредственно связано с душой, представляя третью силу души - интеллектуальную, включающую в себя растительную и животную. По Августину, интеллект подчиняется управлению и руководству Бога (Августин. О Граде Божием. Т. 2. С. 69). По Фоме, «понимать означает только отношение понимающего к вещи, которая является предметом понимания, где нет принципа начала, но важна только определенная информация нашего мышления, так наше мышление осуществляется в актуальности с помощью формы постигаемой вещи» (Thomas Aquinas. Sum. Theol. I, q. 34, a. 1 ad 3). Cp. INTELLECTUS, RATIO.

    Латинский словарь средневековых философских терминов > INTELLEGERE (PERCEIVE, UNDESTAND)

  • 3 intellego

    intellĕgo (less correctly intellĭgo), exi, ectum (intellexti for intellexisti, Ter. Eun. 4, 6, 30; Cic. Att. 13, 32, 3:

    intellexes for intellexisses,

    Plaut. Cist. 2, 3, 81; subj. perf.:

    intellegerint,

    Sall. H. Fragm. 1, 41, 23 Dietsch), 3, v. a. [inter-lego], to see into, perceive, understand.
    I.
    Lit.
    A.
    To perceive, understand, comprehend:

    qualem autem deum intellegere nos possumus nulla virtute praeditum,

    Cic. N. D. 3, 15, 38 Schoemann ad loc.:

    haec dumtaxat in Graecis intellego, quae ipsi, qui scripserunt, voluerunt a vulgo intellegi,

    Cic. de Or. 2, 14:

    puderet me dicere non intellegere, si vos ipsi intellegeretis, qui ista defenditis,

    id. N. D. 1, 39:

    corpus quid sit intellego,

    id. ib. 1, 26:

    quare autem in his vis deorum insit, tum intellegam cum cognovero,

    id. ib. 3, 24:

    quam sis audax hinc omnes intellegere potuerunt, quod,

    id. Rosc. Am. 31:

    magna ex parvis,

    id. Off. 1, 41:

    intellexi ex tuis litteris, te audisse,

    id. Att. 6, 9:

    de gestu intellego, quid respondeas,

    id. Vatin. 15:

    intellegere et sapere plus quam ceteros,

    id. Off. 2, 14:

    cernere aliquid animo atque intellegere,

    id. Top. 5:

    facile intellectu est,

    Nep. Dion. 9:

    intellegi necesse est: esse deos,

    Cic. N. D. 1, 17; id. Tusc. 3, 5:

    quocirca intellegi necesse est, in ipsis rebus invitamenta inesse,

    id. Fin. 5, 11.—In answers, intellego corresponds to our I understand, go on, very well, Plaut. Ep. 2, 2, 63; Ter. Phorm. 2, 3, 93.— Abl. absol.: intellecto; with rel. clause:

    quidam bonorum caesi, postquam, intellecto in quos saeviretur, pessimi quoque arma rapuerant,

    Tac. A. 1, 49;

    intellecto quantum bellum suscitaret,

    Just. 38, 3, 6.—
    B.
    In partic., to have an accurate knowledge of or skill in a thing, to be a connoisseur:

    faciunt intellegendo ut nihil intellegant,

    Ter. And. prol. 17:

    tametsi non multum in istis rebus intellego,

    Cic. Verr. 2, 4, 43, § 94:

    hoc nugatorium sciebam esse, ista intellegere,

    id. ib. 2, 4, 14, §

    33: quoniam non intellexerunt in operibus domini,

    Lact. 4, 13, 18:

    illi qui linguam ejus intellegebant,

    Petr. S. 73, 3; Sen. Apoc. 5, 2.—
    C.
    To distinguish:

    oraculorum praestigias profani a veritate intellegere non possunt,

    Lact. 2, 16.—
    D.
    To see, perceive, observe by the understanding:

    vehementer nunc mihi est irata: sentio atque intellego,

    Plaut. Truc. 2, 6, 64:

    ubi neque cohortationes suas neque preces audiri intellegit,

    Caes. B. C. 2, 42:

    illi, ante inito, ut intellectum est, consilio,

    id. B. G. 2, 33:

    intellego, quid loquar,

    Cic. Lig. 5.—
    E.
    Of persons, to understand, comprehend, judge rightly (post-Aug.):

    quod Catonem aetas sua parum intellexisset,

    Sen. de Const. Sap. 1:

    quando Socrates ab hominibus sui temporis parum intellegebatur,

    Quint. 11, 1, 10; Vell. 2, 114, 5; Tac. A. 3, 3:

    quem legatum tribunus ita et intellexit et cepit, ut, etc.,

    Plin. Ep. 8, 23, 5. —
    F.
    To understand a language: isti qui linguam avium intellegunt, Pac. ap. Cic. Div. 1, 57, 131 (Trag. v. 83 Rib.):

    in iis linguis quas non intellegimus,

    Cic. Tusc. 5, 40, 116:

    quantum ego Graece scripta intellegere possum,

    id. de Or. 2, 13, 55:

    linguam ejus,

    Sen. de M. Claud. 5, 2; Petr. 73.—
    G.
    To understand by any thing, to take a thing to mean.
    1.
    With in or sub aliqua re, or per aliquid: illa est eutaxia, in qua intellegitur ordinis conservatio, Cic. Off. 1, 40, 142:

    sub hoc themate intellegere non hoc, sed, etc.,

    Sen. Contr. 9, 28, 10:

    intellego sub hoc verbo multa,

    id. ib. 1, 2, 15:

    per nemo homo,

    Donat. ad Ter. Eun. 3, 5, 1:

    solem sub appellatione Jovis,

    Macr. S. 1, 23, 5:

    per sagittas vim radiorum,

    id. ib. 1, 17, 12. —
    2.
    With two acc.:

    non habeo quod intellegam bonum illud,

    Cic. Tusc. 3, 18, 41. —
    3.
    With acc. and abl.: consuetudo omnibus his nominibus Argesten intellegi, Plin. 2, 47, 46, § 121.—
    II.
    Transf., to perceive, discern by the senses; to see, feel, notice. Alcumenam ante aedis stare saturam intellego, Plaut. Am. 2, 2, 35: Si. Statum vide hominis, Callipho.... Ca. Bene confidenterque astitisse intellego, id. Ps. 1, 5, 41:

    illa quidem primo nullos intellegit ignes,

    Ov. M. 9, 456:

    frigus,

    Col. Arbor. 13:

    vestigia hominum intellegi a feris,

    Plin. 8, 16, 21, § 58; 28, 4, 14, § 55.— Hence, in-tellĕgens, entis, P. a., that has understanding or that understands a thing; intelligent, acquainted with.
    A.
    In gen.:

    semperne vulgi judicium cum intellegentium judicio congruit?

    Cic. Brut. 49:

    intellegens dicendi existimator,

    id. ib. 54:

    judicium,

    id. Opt. Gen. Or. 4:

    vir,

    id. Fin. 3, 5.—With gen.:

    cujusvis generis ejus intellegens,

    id. ib. 2, 20.— Comp.:

    aliquid intellegentiore mente discutere,

    Aug. Retract. 1, 19.—
    B.
    In partic.
    1.
    Intellegens alicujus, that understands a person, rightly estimates his character:

    intellegens principis nostri, cujus videbam hanc esse laudem,

    Plin. Ep. 6, 27, 2 Döring ad loc.—
    2.
    Well skilled in matters of taste, a connoisseur:

    signa pulcherrima quae non modo istum hominem, ingeniosum atque intellegentem, verum etiam quemvis nostrum, quos iste idiotas appellat, delectare possent,

    Cic. Verr. 2, 4, 2, § 4:

    ut putetur in istis rebus intellegens esse,

    id. ib. 2. 4, 15, § 33.— Adv.: intellĕgenter, intelligently:

    ut amice, ut intelligenter, ut attente audiamur,

    Cic. Part. 8, 28:

    lectitare,

    Plin. Ep. 5, 16, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > intellego

  • 4 intellegō

        intellegō (not intelligō), ēxī (intellēxtī, T., C.; intellēgit, S.), ēctus    [inter+lego], to come to know, see into, perceive, understand, discern, comprehend, gather: quod ubi intellexi: id quod omnes intellegunt: cum sententia interdicti intellegatur: non intellecta vox, O.: magna ex parvis: ut quid agam intellegas, T.: utrum apud nos officium an timor valeret, Cs.: Quanti me facias, H.: corpus quid sit: ferre me posse intellego: facile intellectu est, N.: intellegi necesse est, esse deos.—Colloq.: intellego, I understand, take, T.—To understand, be master of: Faciuntne intellegendo ut nihil intellegant? i. e. criticise so keenly, T.: non multum in istis rebus: linguam avium: quantum ego Graece scripta intellegere possum.—To see, perceive, discern: quā re hostis adesse intellegitur, S.: ubi neque cohortationes suas neque preces audiri intellegit, Cs.: intellego, quid loquar.
    * * *
    I
    intellegere, additional, forms V
    understand; realize
    II
    intellegere, intellexi, intellectus V
    understand; realize

    Latin-English dictionary > intellegō

  • 5 capio [1]

    1. capio, cēpī, captum, ere (vgl. κάπτω, ich schnappe, κώπη, der Griff), nehmen, I) zugreifend nehmen, fassen, ergreifen, A) im allg.: 1) eig.: a) mit der Hand usw., calculum (Stein in der Urinblase), Cels.: flabellum, Ter.: alcis vestem, Ter.: baculum, Ov.: hanc cotem, Liv.: arma, zu den Waffen greifen, Cic. u.a. (s. Wunder Cic. Planc. 36, 88. Fabri Liv. 22, 5, 3). – saxa manu, Verg.: florem ternis digitis, Plin.: scutum laevā, Plin. – sibi coronam in caput, Plaut. Amph. 999. – b) durch Besitzergreifen übh.: terras, Land gewinnen, sich zur Erde herablassen (von Vögeln), Verg. Aen. 1, 396. – So nun bes. α) (als milit. t. t.) irgendwo Posto fassen, einen Ort besetzen, einnehmen, locum, Posto fassen, sich afstellen, Caes., Cic. u. Verg.: loca, Caes.: locum editum, Nep.: locum paulo editiorem, Sall.: montem, Caes.: arcem, Caes. – β) einen Ort erreichen, an od. in einen Ort gelangen, an einem Orte anlangen, bes. zu Schiffe, insulam. Caes.: portum, Caes.: u. (im Bilde) portum otii, Cic.: cum ignorarent, quem locum reliquae (naves) cepissent, Caes. – u. einen Ort zu erreichen suchen, proximos colles capere universos, Caes. b. c. 2, 42, 1: montes proximos fugā capiunt, Liv. 9, 43, 20. – γ) einen Ort zu einem bestimmten Zwecke in Beschlag nehmen, ausersehen, auswählen, locum oculis, Verg. – u. als milit. t. t., locum castris, Liv.: u. so bl. loca, Caes. – u. als t. t. der Auguralspr., prospectum ad urbem agrumque, Liv.: tabernaculum recte, parum recte, vitio, Cic.: templa ad inaugurandum, Liv. – δ) als jurist. u. publiz. t. t.: pignus (pignera) capere, s. pīgnus.

    2) übtr.: a) eine Tätigkeit, ein Beginnen usw. gleichs. in od. vor die Hand nehmen, α) übh., ein Beginnen usw. nehmen, ergreifen, in Angriff nehmen = vornehmen, anstellen u. dgl., impetum, s. impetus no. II, A, 1 u. B, 2: fugam, die Flucht ergreifen, Caes.: conatus ad erumpendum, Liv.: initium ex alqa re, Quint.: primordia agendi ab alqo, Cic.: finem, Verg. – augurium, Liv.: orgia cum alqo, Verg. – consilium (Entschluß), coniecturam, s. cōnsilium, coniectūra. – β) eine leitende, bes. öffentliche Tätigkeit in die Hand nehmen, antreten, übernehmen, provinciam duram, Ter.: moderamina (navis), Ov. – magistratum, consulatum, Cic.: pontificatum maximum, Suet. – b) eine Gelegenheit usw. gleichs. in Beschlag nehmen, abpassen, ablauern, ersehen, causam, Ter.: occasionem mittendae ad Syphacem legationis, Frontin.: u. bes. tempus (den günstigen Zeitpunkt, den günstigen Augenblick), Liv.: satis scite et commode tempus ad alqm abeundi, Cic. – c) einen Beweis, ein Beispiel woher entnehmen, documentum ex alqo, Cic.: specimen alcis rei ex alqa re, Cic.: exemplum de alqo u. ex alqa re, Ter. u. Cic. – d) eine Eigenschaft, Gesinnung, Gewohnheit usw. sich aneignen, virtutem animo, Plaut.: modum, Plaut.: avi prudentiam, Cic.: patrium animum virtutemque, Cic.: consuetudinem exercitationemque, Cic. – e) eine Pers. nehmen, d.i. α) zu einem Zwecke zuziehen, magistrum ad eam rem improbum, Ter. Andr. 192. – m. Ang. als wen? durch Prädikats-Acc., alqm fatorum comitem, Verg.: alqm consiliis socium, Verg. – β) aus einer Menge nehmen, ausersehen, wählen, virginem Vestalem, Suet.: in locum demortuae (virginis Vestalis) aliam, Suet. – in singulos annos sacerdotem Iovis sortito (durchs Los), Cic. – u. m. Ang. als wen? durch Prädikats-Acc., alqm iudicem, Plaut. u. Liv.: alqm arbitrum, Ter.: alqm flaminem, Liv.: alqam sibi patronam, Ter.

    B) als Feind nehmen, wegnehmen, sich eines Ggstds. bemeistern, etw. in seinen Besitz-, in seine Gewalt bringen, 1) eig.: a) übh.: fures earum rerum, quas ceperunt, signa commutant, Cic.: lubido rei publicae capiundae, Sall.: oppressā captāque re publicā, Cic. – b) im Kriege, im Kampfe nehmen, α) bewegl. Ggstde. u. Ländereien = erbeuten, erobern, magnas praedas, Nep.: iuncta vehicula mille, Liv.: naves, Nep. – pecuniam ex hostibus, Liv.: agros de hostibus, Cic.: signum ex Macedonia, Cic. – signum Carthagine (zu K.), Cic. – β) eine Örtl. u. dgl. nehmen, einnehmen, erobern, oppidum, Sall.: urbem, castra hostium, Cic.: calles, Cic. – moenia scalis, Liv.: oppidum vi, Cato fr.: oppidum vi oppugnando, Vatin. in Cic.

    ep.: Sassula urbs ex Tiburtibus capta, Liv.: post captam Troiam atque deletam, Augustin.: ager Etruscus de Tarquiniensibus quondam captus, Liv. – u. als Zeitbestimmung, post Troiam captam, Vell.: post urbem captam, Eutr.: ab condita urbe Roma ad captam candem urbem, Liv. – γ) Menschen gefangen nehmen, fangen, belli nefarios duces, Cic.: quattuor milia hostium cum multis militaribus signis, Liv.: vivum (lebendig) Thuyn cum uxore et liberis, Nep.: u. (im Bilde) numquam erit... tam captus equester ordo, so unterjocht, so unfrei, Cic. Sest. 52. – servus ex hoste captus, Quint.: capta ex Caria, Ter. – Livium captum Tarenti, Cic. – Partiz. subst., captus, ī, m. = captivus, ī, m., der Gefangene, in Prosa gew. nur im Plur., zB. in captos clementiā uti, Nep.; u. capta, ae, f., die Gefangene, Sen. rhet. – c) Tiere (bes. auf der Jagd, beim Vogelstellen, beim Fischen) erlegen, fangen, einfangen, prolapsorum equitum vacuos equos, Liv.: cervum, Phaedr.: aves, Varr. LL.: murem, Val. Max.: pisces, Cic.: ista fera periculose capta, Sen.: illa quidem pro lepusculis capiebantur, patellae, paterae, Cic.

    2) übtr.: a) übh. jmd. ergreifen, sich jmds. bemächtigen, v. äußern Zuständen, ubi periculum quemque ceperat, ibi resistere, Sall. Iug. 51, 1. – v. innern = befallen, anwandeln, admiratio, metus capit alqm, Liv.: capit alcis animum cura sacrorum, Liv.: nos post reges exactos servitutis oblivio ceperat, Cic.: non prius sum conatus misericordiam commovere quam misericordiā sum ipse captus, Cic. – b) jmd. gleichs. einnehmen, α) übh. physisch od. geistig, Passiv capi, physisch od. geistig eingenommen, gelähmt werden, m. Ang. wodurch? (deutsch woran?) im Abl. (vgl. Fabri Liv. 21, 58, 5), altero oculo capi, auf einem Auge blind werden, Liv.: luminibus capi, erblinden, Liv.: oculis et auribus captus, blind u. taub, Cic.: captus pedibus, Sall. fr. u. pedibus captus, Liv.: membris omnibus captus ac debilis, an a. Gl. gänzlich gelähmt, Cic.: caput captum leto, das vom Tode befallene, todumnachtete Haupt, Verg. – captus mente, geistig umnachtet, verrückt, Cic.: velut captus animi, Tac., od. velut mente captā, Liv., als hätte er den Kopf verloren, wie verrückt: capti et stupentes animi, befangene, Liv. – β) jmds. Willenskraft, jmd. bestricken, überlisten, betrügen, adversarium, Cic.: aures, Cic. – adulescentium animos dolis, Sall.: capi dolo alcis, Nep.: capi errore, Liv. – γ) jmds. Neigung u. Gemüt, jmd. fangen, fesseln, für sich einnehmen, gewinnen, bestechen, verlocken, betören, berücken, ut etiam adversantem ac repugnantem uti imperator fortis ac bonus capere possit, Cic.: quod insit in his aliquid probi, quod capit ignaros, Cic.: capior et scire cupio quomodo etc., lasse mich verlocken, Cic.: captus est, er hat sich fangen lassen (v. einem Verliebten), Ter. – capere alqm suā humanitate, Nep.: u. capi voluptate, Cic.: amore captivae captus, Liv.: captus adulescentis et humanitate et doctrinā, Nep. – δ) vor Gericht u. übh. jmd. überführen (wie αἱρειν τινά τινος), alqm impudicitiai, Plaut. Amph. 821.

    II) empfangend nehmen, fassen, A) im allg.: 1) eig.: a) mit der Hand usw. nehmen, sich geben lassen, empfangen (Ggstz. dare), praemia, Verg.: tantum praemium, Plin. pan.: nitidam praemia (als Belohnung) vaccam, Ov.: essedum aliquod capias suadeo et ad nos quam primum recurras, Cic. – per alqm aut honores aut divitias, Cic. – ex calamitate alcis nomen, Caes.: de re publica nihil praeter gloriam, Cic.: u. poenam de alqo, Liv. – regnum ab alqo, Ov. – So nun bes.: α) als publiz. t. t., pecuniam (pecunias) capere, Geld nehmen, sich geben lassen, sich aneignen, sowohl auf dem Wege der Erpressung als auf dem Wege der Bestechung (v. Magistraten in den Provinzen, die dann de pecuniis repetundis belangt wurden; vgl. Madvig Cic. de fin. 1, 24. p. 532. Dietsch Sall. Iug. 32, 1), Cic. u.a.: contra leges, Cic.: per vim atque iniuriam, Cic.: ob rem iudicandam od. iudicatam, Cic.: captarum pecuniarum ab regibus Illyriorum suspicione infamis, sich habe bestechen lassen von usw., Liv. – β) als jurist. t. t., rechtlich erwerben, an etw. Eigentumsrecht erlangen, oft bei ICt. – bes. als Erbe erwerben, bekommen, erben, ex hereditate nihil, Cic.: qui morte testamentoque capiat quantum omnes heredes, Cic.: abdicatus, ne quid de bonis patris capiat, Quint.: si capiendi ius nullum uxori, Iuven. – absol., capere = erbfähig sein, perzipieren, Valens dig. 49, 14, 42 in. – γ) als t. t. der Geschäftsspr., eine Abgabe, einen Ertrag usw. einnehmen, beziehen, lösen, stipendium iure belli, Caes.: plus fructi (alt = fructus) capies, si etc., Cato: vix auctione totā quinquagensiens, Plaut.: vectigal ex agro, Liv.: quinquagena talenta vectigalis ex castro, Nep.: ex eis praediis talenta argenti bina, Ter.: ex praediis sescenta sestertia, Cic.: u. bes. (im Bilde) fructum u. fructum duplicem ex alqa re, Phaedr. u. Cic.: (im Bilde) utilitates ex amicitia maximas, ernten, Cic. – δ) eine andere Beschaffenheit, Gestalt usw. bekommen, annehmen, duritiem tacto ab aëre, Ov.: faciem aliquam morando, Ov.: vultus priores, Ov. – b) in od. an seinen Körper aufnehmen, α) lebl. Objj., in sich aufnehmen, zu sich nehmen, eindringen lassen, durchlassen, plenos capit alveus amnes, Ov.: fauces cibum et potum capiunt, Cels.: u. v. Pers., cibum, Komik., Sall. u.a.: potionis quantum volet capiat, Cels.: quae gloria est capere multum? Sen. – β) (poet.) leb. Objj.: alter ab undecimo tum me iam ceperat annus, ich war schon ins zwölfte J. getreten, Verg. – u. bes. v. Örtl., jmd. gastlich aufnehmen, donec fessos Aegyptia tellus ceperit, Ov.

    2) übtr.: a) einen äußern od. innern Zustand, eine äußere od. innere Empfindung u. dgl. bekommen, gewinnen, erwerben, schöpfen, ernten, tragen od. ertragen müssen, empfinden, erleiden, erdulden (vgl. Burmann Ov. art. am. 2, 346), somnum capere non posse, Cic.: non partem ullam quietis, Cic.: ex suo propinquo rure hoc commodi, Ter.: aliquid commodi ex ea re, Ter.: aliquid detrimenti (bes. in der publiz. Formel dent operam od. curent od. videant consules, ne quid res publica detrimenti capiat), Cic.: maximam calamitatem, Cic.: inimicitias, Ter.: miseriam omnem (Ggstz. potiri gaudia), Ter.: laborem inanem, Ter.: laborem ex alqo u. ob alqm, Ter.: desiderium ex filio, Cic.: magnum dolorem animo, Cic.: dolorem od. dolorem magnum ex alqa re, Cic.: gaudium ex civibus victis, Liv.: animi laetitiam memoriā alcis rei, Cic.: summam laetitiam ex reditu alcis, Cic.: veram laudem, Ter.: u. maximam laudem ex alqa re, Cic.: gloriam egregiam ex hoste, Liv. – maximam gloriam ob alqd, Cic.: voluptatem non mediocrem animo, quod etc., Cic. – voluptatem malis alienis, Cic.: voluptatem ex alqa re, Plaut. – b) jmd. bekommen zu usw., m. dopp. Acc., inimicos omnes homines, Ter. Andr. 695.

    B) prägn., räumlich etwas fassen, d.i. für etwas Raum haben od. bieten, etw. in sich fassen od. begreifen, enthalten, 1) eig., v. räuml. Ggstdn., tot domus locupletissimas istius domus una capiet? Cic.: armarium, quod non legendos, sed lectitandos libros capit, Plin. ep.: lapis excisus sic, ut pedes capiat, Cels.: portus ingentem vim navium capit, Liv.: populi, quos dives Achaia cepit, Ov.: aptius hae capiant vadimonia garrula cerae, Ov. – mit einer Negation, non (vix u. dgl.) capere, nicht (kaum) fassen (können), nicht Raum genug haben für usw. = zu klein sein für usw., aedes nostrae vix capient, Ter.: pons fugientes non capiebat, Curt.: unā domo capi non possunt, Cic.: nec iam se capit unda, faßt (hält) sich nicht mehr in sich, Verg.: u. im Bilde, capere eius amentiam civitas, Italia, provinciae, regna non poterant, hatten nicht Raum genug für seinen Wahnsinn, d.i. konnten ihn nicht befriedigen, Cic.: nec te Troia capit, ist für dich zu klein, Verg.: ebenso orbis te non caperet, Curt.; vgl. Mützell Curt. 3, 4 (11), 12. p. 62.

    2) übtr.: a) übh., etw. zu tun od. zu ertragen nicht zu groß finden, d.i. zu etwas (körperlich od. geistig) tüchtig-, fähig-, reif sein, etw. zulassen, vertragen, gestatten, nicht ausschließen, quicquid mortalitas capere poterat (was der Menschheit möglich war), explevimus, Curt.: summo, quantum capit aetas illa, labore, Quint.: capere id rerum naturam, Quint.: contio capit omnem vim orationis, Cic. de or. 2, 334: si aliquam superlationem res capit, Arnob. 1, 51. – u. mit der Negation, concupiscis quae non capis, was für dich zu groß ist, Curt.: iram non capit ipsa suam Procne, ist ihres Zorns nicht mächtig, Ov.: aetates nondum rhetorem capientes, noch nicht reif für usw., Quint.: rimam fissuramque non capit cedrus, Plin. – dah. (= ενδέχεται) es ist zulässig, es geht an, es ist möglich, m. folg. Infin., Eccl. (s. Rönsch Itala p. 351). – b) geistig in sich aufnehmen, α) mit dem Gefühl = die Größe od. hohe Bedeutung von etw. fühlen, gew. mit einer Negation, non capiunt angustiae pectoris tui, non recipit levitas ista... tantam personam, Cic.: nullam esse gratiam tantam, quam non capere animus meus posset, Cic.: v. Pers., vix spes ipse suas animo capit, fühlt kaum im Herzen die Größe dessen, was er hofft, Ov. – β) mit dem Verstande = etw. in seiner Totalität fassen od. auffafsen, in seinem ganzen Umfange verstehen, sich eine richtige Vorstellung von etw. machen (während intellegere = geistig durchdringen, s. Spalding Quint. 11, 1, 45), mens nostra intelligentiaque capit, quae sit et beata natura et aeterna, Cic.: quod mentes eorum capere possent, Liv. – v. Pers., ne iudex eam orationem vel intellegere vel capere possit, Quint.: u. quem (senatum) qui ex regibus constare dixit, unus veram speciem Romani senatus cepit, Liv.: quantum capio, soviel ich verstehe, Augustin. serm. 311, 2. – / Archaist. Form capso = cepero, Plaut. Bacch. 712: capsis = ceperis, Cic. or. 154 (wo falsch erklärt): capsit = ceperit, Plaut. Pseud. 1022. Acc. tr. 454 (vgl. Paul. ex Fest. 57, 15): capsimus = ceperimus, Plaut. rud. 304: cepet = cepit, Column. rostr. Duil. a. 167 a. Chr. im Corp. inscr. Lat. 3, 1420322: Imperf. capebat, Commodian. apol. 120.

    lateinisch-deutsches > capio [1]

  • 6 intellego

    intel-lego, lēxī, lēctum, ere (inter u. lego), die charakteristischen Merkmale unterscheidend innewerden, verstehen, I) vermittels der Sinne u. des Verstandes innewerden, merken, verspüren, wahrnehmen, fühlen, empfinden u. dgl., ex vultu cuiusdam ephori insidias sibi fieri intellexit, Nep.: de gestu intellego, quid respondeas, Cic. – intellecturis auribus uti, Ov.: percussi corticis sono pabulum subesse intellegunt, Plin. – vestigia hominum intellegi a feris, gespürt werden, Plin. – ut aquae salsae non intellegatur sapor, Plin. – nullos intellegit ignes, Ov.: cum frigus contra temporis consuetudinem intellexeris, Colum.: perfundere caput calidā (aquā) et postea frigidā saluberrimum intellegitur, Plin. – in istis studiis viventi non intellegitur (gefühlt), quando obrepat senectus, Cic. – m. bl. Verstande = merken, wahrnehmen, abnehmen, entnehmen, ersehen, erkennen, im Passiv = erhellen, intellexi (habe ersehen) ex tuis litteris, te audisse, Cic.: intellexti, du hast's gemerkt, richtig, Ter.: ex quo intellegitur od. intellegendum est od. intellegi potest m. folg. Acc. u. Infin. od. m. folg. indir. Fragesatz (mit quam, quantus, uter etc.), Cic. u. Nep.: propositio ex se intellegitur, erhellt aus sich selbst, ist an sich klar, Cic. – im Passiv m. dopp. Nom., quae (mala Punica) vero ab his sapore proxima vinosa diximus, utiliora paulo intelleguntur (hält man für etwas nützlicher), Plin. 23, 106. – m. in u. Abl., quoniam non intellexerunt in operibus domini, Lact. 4, 13, 18 (dazu Bünem.). – Abl. absol. intellecto m. folg. indir. Fragesatz, intellecto in quos saeviretur, Tac. ann. 1, 49: intellecto quantum bellum suscitaret, Iustin. 38, 3, 6. – II) vermittels des Erkenntnisvermögens etwas innewerden, zur Einsicht von etwas gelangen, einen (deutlichen) Begriff-, eine (deutliche) Vorstellung-, eine Idee von etwas bekommen od. mit etwas verbinden, etwas denken, sich denken (vorstellen), einsehen, verstehen, dah. auch deutsch bald = meinen (der Meinung sein), bald = wissen, A) im allg.: haec reputent isti, qui negant animum sine corpore se intellegere posse; videbunt, quem in ipso corpore intellegant, Cic.: id, quo ne in deo quidem quidquam maius intellegi potest, Cic.: nec vero deus ipse, qui intellegitur a nobis, alio modo intellegi potest, nisi etc., Cic.: int. magna ex parvis, Cic.: haec dumtaxat in Graecis intellego, quae etc., Cic.: intellegi necesse est esse deos, Cic.: corpus quid sit intellego, Cic.: intellego quid loquar, ich weiß recht wohl, was ich sage, Cic. – cuivis facile intellectu fuit, quam (wie) etc., Nep. – intell. alqd sub alqa re, in alqa re, per alqd, etw. unter usw. etw. verstehen, illa est ευταξία, in qua intellegitur ordinis conservatio, Cic. de off. 1, 142; vgl. Macr. sat. 1, 23, 5: intellego sub hoc verbo multa, Sen. contr. 1, 2, 15; vgl. 9, 5 (28), 10: quamvis per nemo homo intellegatur, addidit tamen, Donat. Ter. eun. 3, 5, 1; vgl. Macr. sat. 1, 17, 12. – u. so mit dopp. Acc. = etwas unter etwas verstehen, quasi sanguinem quid intellegis? Cic.: quid ergo hoc loco honestum intellegit, quem intellegimus divitem? Cic.: quae si vobis pax et concordia intelleguntur (versteht ihr nun darunter Frieden usw.), Sall. hist. fr. 1, 41 (45), 25: ebenso quod pacis est insigne toga, hoc intellegi volo (will ich das darunter verstanden wissen), m. folg. Acc. u. Infin., Cic. – m. folg. Acc. u. Infin., die Einsicht gewinnen, sich zum Bewußtsein bringen, der Meinung sein, ipsi intellegamus naturā gigni sensum diligendi, Cic. de amic. 32; u. so Cic. Tusc. 1, 100; Cat. 4, 10. – im Passiv m. Nom. u. Infin., ex quo (di) esse beati atque aeterni intellegantur (gedacht werden), Cic. – hoc nomine (νόημα) donarunt ea, quae non dicunt, verum intellegi volunt, verstanden wissen wollen, Quint. – non intellegendi solum, sed etiam dicendi auctor, Meister im Denken u. im Vortrage, Cic.: homo ad duas res, ad intellegendum (Denken) et ad agendum (Handeln) est natus, Cic. – in der Umgangssprache: Ph. intellextin, verstanden? Th. Probe, Ter.: und in Antworten: intellego, ich verstehe = sehr wohl, Komik.: non intellexi, ich habe (es) nicht verstanden, Suet. – tacete, quaeso, Quirites, inquit; plus ego enim quam vos quid rei publicae expediat intellego, ich verstehe besser, was usw., Val. Max. – B) insbes.: 1) etwas verstehen = sich auf etwas verstehen, ein Kunstverständiger-, ein Kenner sein, a) eine Wissenschaft, faciunt intellegendo ut nil intellegant, das heißt denn doch vor lauter Kritik kritiklos sein, Ter. Andr. prol. 17: dicere enim bene nemo potest, nisi qui prudenter intellegit, eine richtige Einsicht hat, Cic. Brut. 23. – b) ein Kunstwerk u. dgl., tamen non multum in istis rebus intellego, Cic.: meum intellegere (meinen Kunstverstand, Geschmack) nullā pecuniā vendo, Petron. – c) eine Sprache verstehen, alcis linguam, Petron. 73, 3. Sen. apoc. 5, 2: linguam avium, Pacuv. tr. 83. – 2) sich auf jmds. Charakter verstehen, jmds. Wesen u. Wert erkennen, jmd. richtig zu schätzen-, zu beurteilen wissen (Ggstz. alqm ignorare), alqm, Vell. u.a.: alqm parum, Sen.: alqs falsus intellegitur, Tac. Vgl. Ruhnken Rut. Lup. 1, 4. p. 16. Döring Plin. ep. 6, 27, 2 u. 8, 23, 5. – / Synkop. Perf. intellexti, Plaut. rud. 1103. Ter. Andr. 201 u.a. Cic. ad Att. 13, 32, 2. – Archaist. Indic. Perf. intellegit, Lucr. 6, 17 (s. Lachm. z. St.): Coniunct. Perf. intellegerint, Sall. hist. fr. 1, 41 (45), 23: Coniunct. Plusquamperf. intellexes, Paut. cist. 625.

    lateinisch-deutsches > intellego

  • 7 acriter

    acrĭtĕr, adv. [st1]1 [-] d'une façon perçante, pénétrante [fig.].    - acrius vitia videre, Cic. de Or. 1, 116: voir avec plus de pénétration les défauts.    - acriter intellegere, Cic. Pis. 68: avoir l'intelligence vive. [st1]2 [-] vivement, énergiquement, ardemment.    - acriter pugnare, Caes. BG. 1, 26, 1: combattre avec acharnement.    - acriter vigilare, Cic. Cat. 1, 8: veiller avec ardeur.    - caedunt acerrime virgis, Cic. Verr. 5, 142: ils le frappent de verges avec la dernière violence.    - minari acriter, Cic. Verr. 4, 66: faire de violentes menaces.    - acriter exspectare, Cic. Fam. 15, 4, 10: attendre avec impatience.    - acriter solem intueri, Cic. Tusc. 1, 73: regarder avec persistance le soleil.    - acriter monere, Cic. Lael. 44: avertir sévèrement.    - dilectum habere acrius intentiusque Liv. 27, 38, 1: faire une levée (enrôlement] avec plus de rigueur et d'attention.    - acriter viridis, Plin. 37, 69: d'un vert vif.    - acriter ire, Ov.: s'élancer avec impétuosité.    - acriter pronuntiare, Plin.-jn.: déclamer avec chaleur.    - acriter rem agere, Sall.: combattre vigoureusement.    - acriter consilium asservare, Cic.: cacher soigneusement un projet.    - acriter corripere aliquem, Plin.-jn.: réprimander qqn vertement.    - acriter exercere victoriam, Sall.: user rigoureusement de la victoire.
    * * *
    acrĭtĕr, adv. [st1]1 [-] d'une façon perçante, pénétrante [fig.].    - acrius vitia videre, Cic. de Or. 1, 116: voir avec plus de pénétration les défauts.    - acriter intellegere, Cic. Pis. 68: avoir l'intelligence vive. [st1]2 [-] vivement, énergiquement, ardemment.    - acriter pugnare, Caes. BG. 1, 26, 1: combattre avec acharnement.    - acriter vigilare, Cic. Cat. 1, 8: veiller avec ardeur.    - caedunt acerrime virgis, Cic. Verr. 5, 142: ils le frappent de verges avec la dernière violence.    - minari acriter, Cic. Verr. 4, 66: faire de violentes menaces.    - acriter exspectare, Cic. Fam. 15, 4, 10: attendre avec impatience.    - acriter solem intueri, Cic. Tusc. 1, 73: regarder avec persistance le soleil.    - acriter monere, Cic. Lael. 44: avertir sévèrement.    - dilectum habere acrius intentiusque Liv. 27, 38, 1: faire une levée (enrôlement] avec plus de rigueur et d'attention.    - acriter viridis, Plin. 37, 69: d'un vert vif.    - acriter ire, Ov.: s'élancer avec impétuosité.    - acriter pronuntiare, Plin.-jn.: déclamer avec chaleur.    - acriter rem agere, Sall.: combattre vigoureusement.    - acriter consilium asservare, Cic.: cacher soigneusement un projet.    - acriter corripere aliquem, Plin.-jn.: réprimander qqn vertement.    - acriter exercere victoriam, Sall.: user rigoureusement de la victoire.
    * * *
        Acriter, pen. corr. acrius, acerrime, Aduerb. qualitatis. Plaut. Moult fort, Vehementement.
    \
        Acriter aliquid cauere. Horat. Soigneusement et diligemment eviter quelque chose. \ Acriter elatrare. Horat. Crier asprement.
    \
        Acriter intelligere. Cic. Aguement et vivement entendre.
    \
        Acriter animum intendere. Liu. Mettre toute son entente.
    \
        Acriter cogitare. Cic. Penser fort attentivement.
    \
        Acriter videre. Cic. Aguement, Vivement, Clerement.
    \
        Acriter infestus. Lucret. Moult.
    \
        Acriter oculis solem intueri. Cic. Vivement.
    \
        Acriter offerre se morti. Cic. Hardiment.
    \
        Acriter speculari. Tacit. Attentivement et de pres.
    \
        Acrius miser. Horat. Beaucoup plus miserable.
    \
        Ardet acrius. Tacit. Beaucoup plus.
    \
        Experiri acrius. Tacit. Plus, D'avantage.
    \
        Gratiam Caesaris acrius fouere. Tacit. Plus soigneusement.
    \
        Acrius incurrere et vrgere. Sil. Ital. Plus vivement.
    \
        Acrius iudicare. Plin. iunior. Juger plus à l'estroict, Plus au vray et à la rigueur.
    \
        Acutius atque acrius vitia iudicare. Cic. Plus rigoreusement, Plus ric à ric.
    \
        Acrius micat ardor. Lucret. Plus vehementement.
    \
        Acrius, quam consyderatius initium tumultus excitauit. Tacit. Plus asprement que prudemment.
    \
        Acrius vrget. Ouid. Il presse plus fort, plus instamment.
    \
        Acerrime emendare scripta alicuius. Plin. iunior. Aigrement, A la rigueur, Sans luy laisser passer quelque petite faulte que ce soit.
    \
        Acerrime decertare. Cic. Trescourageusement.
    \
        Acerrime aliquid agere. Cic. Tresvivement.
    \
        Acerrime aliquem virgis caedere. Cic. Tresaigrement, Tresasprement.
    \
        Acerrime aliquid oculis quammaxime intentis contemplari. Cic. Regarder fort vivement et attentivement.
    \
        Acerrime aliquid vituperare. Cic. Tresgrandement.

    Dictionarium latinogallicum > acriter

  • 8 intelligo

    intellĭgo (intellĕgo), ĕre, lexi, lectum [inter + lego] - tr. et intr. - [st2]1 [-] discerner, saisir, comprendre, concevoir. [st2]2 [-] savoir, s'apercevoir de, reconnaître. [st2]3 [-] se connaître en (qqch). [st2]4 [-] être intelligent, avoir du jugement, être connaisseur. [st2]5 [-] percevoir (par les sens), sentir.    - intellego, quid loquar, Cic. Lig. 5: je sais ce que j'ai à dire.    - praestigias a veritate intellegere, Lact. 2, 16: discerner l'imposture de la vérité.    - insidias sibi fieri intellexit, Nep. Paus. 5: il reconnut qu'on lui dressait des embûches.    - quae voluerunt a vulgo intellegi, Cic. de Or. 2, 14: ce qu'ils ont voulu mettre à la portée du vulgaire.    - potest intellegi (passif impers.) + sub. inf. Nep.: on peut se rendre compte que...    - tametsi non multum in istis rebus intellego, Cic. Verr. 2.4.43: bien que, dans ce domaine, je ne sois pas un grand connaisseur.
    * * *
    intellĭgo (intellĕgo), ĕre, lexi, lectum [inter + lego] - tr. et intr. - [st2]1 [-] discerner, saisir, comprendre, concevoir. [st2]2 [-] savoir, s'apercevoir de, reconnaître. [st2]3 [-] se connaître en (qqch). [st2]4 [-] être intelligent, avoir du jugement, être connaisseur. [st2]5 [-] percevoir (par les sens), sentir.    - intellego, quid loquar, Cic. Lig. 5: je sais ce que j'ai à dire.    - praestigias a veritate intellegere, Lact. 2, 16: discerner l'imposture de la vérité.    - insidias sibi fieri intellexit, Nep. Paus. 5: il reconnut qu'on lui dressait des embûches.    - quae voluerunt a vulgo intellegi, Cic. de Or. 2, 14: ce qu'ils ont voulu mettre à la portée du vulgaire.    - potest intellegi (passif impers.) + sub. inf. Nep.: on peut se rendre compte que...    - tametsi non multum in istis rebus intellego, Cic. Verr. 2.4.43: bien que, dans ce domaine, je ne sois pas un grand connaisseur.
    * * *
        Intelligo, intelligis, pen. corr. intellexi, intellectum, intelligere, Ex inter et lego compositum. Cic. Entendre.
    \
        Intelligere animum alicuius. Terent. Congnoistre et entendre sa fantasie.
    \
        Tibi ab isto hera cauendum intelligo. Terent. J'appercoy.
    \
        Intellextin`, pro Intellexistine? Terent. Si vim faciet, in ius ducito hominem: intellextin'? C. probe. As tu entendu? Entens tu bien?
    \
        Correxit miles, quod intellexi minus. Terent. Ce que je n'avoye pas bien entendu.
    \
        - non intelligo Satis quae loquatur. Terent. Je n'entens point bien ce qu'il dit.
    \
        De gestu intelligo quid respondeas. Cic. J'entens bien à ta mine et à ta contenance, etc.

    Dictionarium latinogallicum > intelligo

  • 9 obligo

    oblĭgo, āre, āvi, ātum - tr. - [st1]1 [-] lier, attacher avec un lien, lier avec une bande, bander, ligaturer.    - vulnus obligare, Cic. bander une blessure.    - medicum requirens, a quo obligetur, Cic.: demandant un médecin pour bander sa blessure.    - obligatus corio, Auct. Her. 1: attaché dans un sac de cuir.    - oculos obligare, Sen.: bander les yeux.    - venas obligare, Tac.: ligaturer des veines.    - crus fractum obligare, Plaut.: réduire une fracture. [st1]2 [-] lier, rendre consistant (un liquide).    - amylo obligare, Apic.: lier avec de l'amidon. [st1]3 [-] lier fortement (par un service), obliger, engager.    - obligare aliquem sibi aliqua re: s’attacher qqn par qqch.    - obligare aliquem sibi beneficio: s'attacher qqn par un bienfait.    - obligabis me, obligabis Calvisium nostrum, Plin. Ep. 4, 4: vous m'obligerez, vous obligerez notre ami commun Calvisius. [st1]4 [-] réduire à l'impuissance, arrêter, entraver, gêner.    - eos intellegere videbam me hoc judicio obligatum futurum, Cic.: je voyais bien qu'ils se rendaient compte que je serais gêné par ce jugement. [st1]5 [-] enchaîner (par un service), engager (moralement), lier fortement par un serment, un contrat.    - obligor ut, Ov. Tr. 1, 2, 83: je suis contraint de.    - se nexu obligare: se lier par un contrat de vente.    - ergo obligatam redde Iovi dapem, Hor.: offre donc à Jupiter le sacrifice qui lui est dû.    - Prometheus obligatus aliti, Hor.: Prométhée en proie au vautour. [st1]6 [-] engager, donner sa garantie, hypothéquer, donner en gage.    - praedia obligata, Cic. Agr. 3: domaines hypothéqués.    - omnia praedia fratri obligare, Suet.: hypothéquer toutes ses propriétés à son frère.    - unum vadem tribus milibus aeris obligare, Liv. 3: obliger chaque répondant à verser trois mille as.    - obligare fidem suam, Cic. Phil. 5: donner sa parole. [st1]7 [-] impliquer, rendre responsable, rendre coupable, rendre complice.    - se obligare scelere: se rendre coupable d’un crime.    - se obligare furti: se rendre coupable d'un vol.    - obligari fraude impia, Cic.: commettre une impiété.
    * * *
    oblĭgo, āre, āvi, ātum - tr. - [st1]1 [-] lier, attacher avec un lien, lier avec une bande, bander, ligaturer.    - vulnus obligare, Cic. bander une blessure.    - medicum requirens, a quo obligetur, Cic.: demandant un médecin pour bander sa blessure.    - obligatus corio, Auct. Her. 1: attaché dans un sac de cuir.    - oculos obligare, Sen.: bander les yeux.    - venas obligare, Tac.: ligaturer des veines.    - crus fractum obligare, Plaut.: réduire une fracture. [st1]2 [-] lier, rendre consistant (un liquide).    - amylo obligare, Apic.: lier avec de l'amidon. [st1]3 [-] lier fortement (par un service), obliger, engager.    - obligare aliquem sibi aliqua re: s’attacher qqn par qqch.    - obligare aliquem sibi beneficio: s'attacher qqn par un bienfait.    - obligabis me, obligabis Calvisium nostrum, Plin. Ep. 4, 4: vous m'obligerez, vous obligerez notre ami commun Calvisius. [st1]4 [-] réduire à l'impuissance, arrêter, entraver, gêner.    - eos intellegere videbam me hoc judicio obligatum futurum, Cic.: je voyais bien qu'ils se rendaient compte que je serais gêné par ce jugement. [st1]5 [-] enchaîner (par un service), engager (moralement), lier fortement par un serment, un contrat.    - obligor ut, Ov. Tr. 1, 2, 83: je suis contraint de.    - se nexu obligare: se lier par un contrat de vente.    - ergo obligatam redde Iovi dapem, Hor.: offre donc à Jupiter le sacrifice qui lui est dû.    - Prometheus obligatus aliti, Hor.: Prométhée en proie au vautour. [st1]6 [-] engager, donner sa garantie, hypothéquer, donner en gage.    - praedia obligata, Cic. Agr. 3: domaines hypothéqués.    - omnia praedia fratri obligare, Suet.: hypothéquer toutes ses propriétés à son frère.    - unum vadem tribus milibus aeris obligare, Liv. 3: obliger chaque répondant à verser trois mille as.    - obligare fidem suam, Cic. Phil. 5: donner sa parole. [st1]7 [-] impliquer, rendre responsable, rendre coupable, rendre complice.    - se obligare scelere: se rendre coupable d’un crime.    - se obligare furti: se rendre coupable d'un vol.    - obligari fraude impia, Cic.: commettre une impiété.
    * * *
        Obligo, obligas, pen. corr. obligare. Columella. Lier tout entour, Enveloper.
    \
        Obuolutus et obligatus corio. Author ad Herennium. Envelopé et lié, etc.
    \
        Obligare aliquem. Pli. iun. Obliger aucun à soy par plaisirs.
    \
        Scelere obligare aliquem. Cic. Faire faire une meschanceté à aucun, Charger la conscience d'aucun.
    \
        Se furti obligare. Gell. Se rendre coulpable de larrecin, Commettre cas de larrecin.
    \
        Obligare omnia bona sua pignori. Scaeuola. Engager touts ses biens, et hypothequer.
    \
        Magnis et multis pignoribus eum Respublica obligatum tenet. Cic. Obligé.
    \
        Dapem obligatam redde loui. Horat. Promise, Vouee.

    Dictionarium latinogallicum > obligo

  • 10 pulchre

    pulchrē (pulcrē), adv. [pulcher] [st1]1 [-] avec beauté, de belle façon; bien.    - pulchre asseverat, Cic. Clu. 26, 73: il proteste vivement.    - proxima hostia litatur saepe pulcherrume, Cic. Div. 2, 15, 36: il arrive souvent qu'un second sacrifice donne un excellent présage.    - pulchre intellegere, Cic. Fam. 11, 3, 3: comprendre parfaitement.    - Caesar ait se non posse galeam cognoscere, hominem pulchre posse, Sen. Ben. 5, 24, 2: César dit qu'il ne peut reconnaître le casque, mais l'homme parfaitement.    - peristi pulchre, Plaut. Mil. 2, 4, 50: tu es bel et bien perdu. --- Curc. 1, 3, 58.    - pulchre est mihi: je me porte à merveille. --- Cic. Nat. 1, 114; Hor. S. 2, 8, 19; Cat. 23, 5.    - pulchre esse, Plaut. Merc. 3, 3, 21: vivre bien, se donner du bon temps, être heureux. [st1]2 [-] adv. excl. bien! bravo! à merveille!    - Ter. Eun. 4, 7, 4; id. Heaut. 2, 3, 92; Hor. A. P. 428.
    * * *
    pulchrē (pulcrē), adv. [pulcher] [st1]1 [-] avec beauté, de belle façon; bien.    - pulchre asseverat, Cic. Clu. 26, 73: il proteste vivement.    - proxima hostia litatur saepe pulcherrume, Cic. Div. 2, 15, 36: il arrive souvent qu'un second sacrifice donne un excellent présage.    - pulchre intellegere, Cic. Fam. 11, 3, 3: comprendre parfaitement.    - Caesar ait se non posse galeam cognoscere, hominem pulchre posse, Sen. Ben. 5, 24, 2: César dit qu'il ne peut reconnaître le casque, mais l'homme parfaitement.    - peristi pulchre, Plaut. Mil. 2, 4, 50: tu es bel et bien perdu. --- Curc. 1, 3, 58.    - pulchre est mihi: je me porte à merveille. --- Cic. Nat. 1, 114; Hor. S. 2, 8, 19; Cat. 23, 5.    - pulchre esse, Plaut. Merc. 3, 3, 21: vivre bien, se donner du bon temps, être heureux. [st1]2 [-] adv. excl. bien! bravo! à merveille!    - Ter. Eun. 4, 7, 4; id. Heaut. 2, 3, 92; Hor. A. P. 428.
    * * *
        Pulchre, Aduerbium. Plaut. Gentement, Bien.
    \
        Dixti pulchre. Terent. C'est sagement dict à toy.
    \
        Pulchre sobrius. Terent. Fort sobre.
    \
        Pulchre locare operam. Plaut. Bien employer sa peine.
    \
        Pulchre notus. Plin. Fort congneu.
    \
        Non curare pulchre possum, sicuti facio. Cic. Je puis bien ne m'en soulcier point, Je me puis bien passer de m'en soulcier.
    \
        Est pulchre tibi cum tuo parente. Catul. Toy et ton pere vous vous portez fort bien, Il vous va fort bien, Il vous est fort bien.
    \
        Pulchre valet Charinus, et tamen pallet. Martial. Il se porte fort bien.
    \
        Pulchre concoquere. Catul. Faire bonne digestion.

    Dictionarium latinogallicum > pulchre

  • 11 capio

    1. capio, cēpī, captum, ere (vgl. κάπτω, ich schnappe, κώπη, der Griff), nehmen, I) zugreifend nehmen, fassen, ergreifen, A) im allg.: 1) eig.: a) mit der Hand usw., calculum (Stein in der Urinblase), Cels.: flabellum, Ter.: alcis vestem, Ter.: baculum, Ov.: hanc cotem, Liv.: arma, zu den Waffen greifen, Cic. u.a. (s. Wunder Cic. Planc. 36, 88. Fabri Liv. 22, 5, 3). – saxa manu, Verg.: florem ternis digitis, Plin.: scutum laevā, Plin. – sibi coronam in caput, Plaut. Amph. 999. – b) durch Besitzergreifen übh.: terras, Land gewinnen, sich zur Erde herablassen (von Vögeln), Verg. Aen. 1, 396. – So nun bes. α) (als milit. t. t.) irgendwo Posto fassen, einen Ort besetzen, einnehmen, locum, Posto fassen, sich afstellen, Caes., Cic. u. Verg.: loca, Caes.: locum editum, Nep.: locum paulo editiorem, Sall.: montem, Caes.: arcem, Caes. – β) einen Ort erreichen, an od. in einen Ort gelangen, an einem Orte anlangen, bes. zu Schiffe, insulam. Caes.: portum, Caes.: u. (im Bilde) portum otii, Cic.: cum ignorarent, quem locum reliquae (naves) cepissent, Caes. – u. einen Ort zu erreichen suchen, proximos colles capere universos, Caes. b. c. 2, 42, 1: montes proximos fugā capiunt, Liv. 9, 43, 20. – γ) einen Ort zu einem bestimmten Zwecke in Beschlag nehmen, ausersehen, auswählen, locum oculis, Verg. – u. als milit. t. t., locum ca-
    ————
    stris, Liv.: u. so bl. loca, Caes. – u. als t. t. der Auguralspr., prospectum ad urbem agrumque, Liv.: tabernaculum recte, parum recte, vitio, Cic.: templa ad inaugurandum, Liv. – δ) als jurist. u. publiz. t. t.: pignus (pignera) capere, s. pignus.
    2) übtr.: a) eine Tätigkeit, ein Beginnen usw. gleichs. in od. vor die Hand nehmen, α) übh., ein Beginnen usw. nehmen, ergreifen, in Angriff nehmen = vornehmen, anstellen u. dgl., impetum, s. impetus no. II, A, 1 u. B, 2: fugam, die Flucht ergreifen, Caes.: conatus ad erumpendum, Liv.: initium ex alqa re, Quint.: primordia agendi ab alqo, Cic.: finem, Verg. – augurium, Liv.: orgia cum alqo, Verg. – consilium (Entschluß), coniecturam, s. consilium, coniectura. – β) eine leitende, bes. öffentliche Tätigkeit in die Hand nehmen, antreten, übernehmen, provinciam duram, Ter.: moderamina (navis), Ov. – magistratum, consulatum, Cic.: pontificatum maximum, Suet. – b) eine Gelegenheit usw. gleichs. in Beschlag nehmen, abpassen, ablauern, ersehen, causam, Ter.: occasionem mittendae ad Syphacem legationis, Frontin.: u. bes. tempus (den günstigen Zeitpunkt, den günstigen Augenblick), Liv.: satis scite et commode tempus ad alqm abeundi, Cic. – c) einen Beweis, ein Beispiel woher entnehmen, documentum ex alqo, Cic.: specimen alcis rei ex alqa re, Cic.: exemplum de alqo u. ex alqa re, Ter. u. Cic. – d) eine Eigenschaft,
    ————
    Gesinnung, Gewohnheit usw. sich aneignen, virtutem animo, Plaut.: modum, Plaut.: avi prudentiam, Cic.: patrium animum virtutemque, Cic.: consuetudinem exercitationemque, Cic. – e) eine Pers. nehmen, d.i. α) zu einem Zwecke zuziehen, magistrum ad eam rem improbum, Ter. Andr. 192. – m. Ang. als wen? durch Prädikats-Acc., alqm fatorum comitem, Verg.: alqm consiliis socium, Verg. – β) aus einer Menge nehmen, ausersehen, wählen, virginem Vestalem, Suet.: in locum demortuae (virginis Vestalis) aliam, Suet. – in singulos annos sacerdotem Iovis sortito (durchs Los), Cic. – u. m. Ang. als wen? durch Prädikats-Acc., alqm iudicem, Plaut. u. Liv.: alqm arbitrum, Ter.: alqm flaminem, Liv.: alqam sibi patronam, Ter.
    B) als Feind nehmen, wegnehmen, sich eines Ggstds. bemeistern, etw. in seinen Besitz-, in seine Gewalt bringen, 1) eig.: a) übh.: fures earum rerum, quas ceperunt, signa commutant, Cic.: lubido rei publicae capiundae, Sall.: oppressā captāque re publicā, Cic. – b) im Kriege, im Kampfe nehmen, α) bewegl. Ggstde. u. Ländereien = erbeuten, erobern, magnas praedas, Nep.: iuncta vehicula mille, Liv.: naves, Nep. – pecuniam ex hostibus, Liv.: agros de hostibus, Cic.: signum ex Macedonia, Cic. – signum Carthagine (zu K.), Cic. – β) eine Örtl. u. dgl. nehmen, einnehmen, erobern, oppidum, Sall.: urbem, castra ho-
    ————
    stium, Cic.: calles, Cic. – moenia scalis, Liv.: oppidum vi, Cato fr.: oppidum vi oppugnando, Vatin. in Cic.
    ep.: Sassula urbs ex Tiburtibus capta, Liv.: post captam Troiam atque deletam, Augustin.: ager Etruscus de Tarquiniensibus quondam captus, Liv. – u. als Zeitbestimmung, post Troiam captam, Vell.: post urbem captam, Eutr.: ab condita urbe Roma ad captam candem urbem, Liv. – γ) Menschen gefangen nehmen, fangen, belli nefarios duces, Cic.: quattuor milia hostium cum multis militaribus signis, Liv.: vivum (lebendig) Thuyn cum uxore et liberis, Nep.: u. (im Bilde) numquam erit... tam captus equester ordo, so unterjocht, so unfrei, Cic. Sest. 52. – servus ex hoste captus, Quint.: capta ex Caria, Ter. – Livium captum Tarenti, Cic. – Partiz. subst., captus, ī, m. = captivus, ī, m., der Gefangene, in Prosa gew. nur im Plur., zB. in captos clementiā uti, Nep.; u. capta, ae, f., die Gefangene, Sen. rhet. – c) Tiere (bes. auf der Jagd, beim Vogelstellen, beim Fischen) erlegen, fangen, einfangen, prolapsorum equitum vacuos equos, Liv.: cervum, Phaedr.: aves, Varr. LL.: murem, Val. Max.: pisces, Cic.: ista fera periculose capta, Sen.: illa quidem pro lepusculis capiebantur, patellae, paterae, Cic.
    2) übtr.: a) übh. jmd. ergreifen, sich jmds. bemächtigen, v. äußern Zuständen, ubi periculum
    ————
    quemque ceperat, ibi resistere, Sall. Iug. 51, 1. – v. innern = befallen, anwandeln, admiratio, metus capit alqm, Liv.: capit alcis animum cura sacrorum, Liv.: nos post reges exactos servitutis oblivio ceperat, Cic.: non prius sum conatus misericordiam commovere quam misericordiā sum ipse captus, Cic. – b) jmd. gleichs. einnehmen, α) übh. physisch od. geistig, Passiv capi, physisch od. geistig eingenommen, gelähmt werden, m. Ang. wodurch? (deutsch woran?) im Abl. (vgl. Fabri Liv. 21, 58, 5), altero oculo capi, auf einem Auge blind werden, Liv.: luminibus capi, erblinden, Liv.: oculis et auribus captus, blind u. taub, Cic.: captus pedibus, Sall. fr. u. pedibus captus, Liv.: membris omnibus captus ac debilis, an a. Gl. gänzlich gelähmt, Cic.: caput captum leto, das vom Tode befallene, todumnachtete Haupt, Verg. – captus mente, geistig umnachtet, verrückt, Cic.: velut captus animi, Tac., od. velut mente captā, Liv., als hätte er den Kopf verloren, wie verrückt: capti et stupentes animi, befangene, Liv. – β) jmds. Willenskraft, jmd. bestricken, überlisten, betrügen, adversarium, Cic.: aures, Cic. – adulescentium animos dolis, Sall.: capi dolo alcis, Nep.: capi errore, Liv. – γ) jmds. Neigung u. Gemüt, jmd. fangen, fesseln, für sich einnehmen, gewinnen, bestechen, verlocken, betören, berücken, ut etiam adversantem ac repugnantem uti imperator fortis ac bonus capere possit,
    ————
    Cic.: quod insit in his aliquid probi, quod capit ignaros, Cic.: capior et scire cupio quomodo etc., lasse mich verlocken, Cic.: captus est, er hat sich fangen lassen (v. einem Verliebten), Ter. – capere alqm suā humanitate, Nep.: u. capi voluptate, Cic.: amore captivae captus, Liv.: captus adulescentis et humanitate et doctrinā, Nep. – δ) vor Gericht u. übh. jmd. überführen (wie αἱρειν τινά τινος), alqm impudicitiai, Plaut. Amph. 821.
    II) empfangend nehmen, fassen, A) im allg.: 1) eig.: a) mit der Hand usw. nehmen, sich geben lassen, empfangen (Ggstz. dare), praemia, Verg.: tantum praemium, Plin. pan.: nitidam praemia (als Belohnung) vaccam, Ov.: essedum aliquod capias suadeo et ad nos quam primum recurras, Cic. – per alqm aut honores aut divitias, Cic. – ex calamitate alcis nomen, Caes.: de re publica nihil praeter gloriam, Cic.: u. poenam de alqo, Liv. – regnum ab alqo, Ov. – So nun bes.: α) als publiz. t. t., pecuniam (pecunias) capere, Geld nehmen, sich geben lassen, sich aneignen, sowohl auf dem Wege der Erpressung als auf dem Wege der Bestechung (v. Magistraten in den Provinzen, die dann de pecuniis repetundis belangt wurden; vgl. Madvig Cic. de fin. 1, 24. p. 532. Dietsch Sall. Iug. 32, 1), Cic. u.a.: contra leges, Cic.: per vim atque iniuriam, Cic.: ob rem iudicandam od. iudicatam, Cic.: captarum pecuniarum ab regibus Illy-
    ————
    riorum suspicione infamis, sich habe bestechen lassen von usw., Liv. – β) als jurist. t. t., rechtlich erwerben, an etw. Eigentumsrecht erlangen, oft bei ICt. – bes. als Erbe erwerben, bekommen, erben, ex hereditate nihil, Cic.: qui morte testamentoque capiat quantum omnes heredes, Cic.: abdicatus, ne quid de bonis patris capiat, Quint.: si capiendi ius nullum uxori, Iuven. – absol., capere = erbfähig sein, perzipieren, Valens dig. 49, 14, 42 in. – γ) als t. t. der Geschäftsspr., eine Abgabe, einen Ertrag usw. einnehmen, beziehen, lösen, stipendium iure belli, Caes.: plus fructi (alt = fructus) capies, si etc., Cato: vix auctione totā quinquagensiens, Plaut.: vectigal ex agro, Liv.: quinquagena talenta vectigalis ex castro, Nep.: ex eis praediis talenta argenti bina, Ter.: ex praediis sescenta sestertia, Cic.: u. bes. (im Bilde) fructum u. fructum duplicem ex alqa re, Phaedr. u. Cic.: (im Bilde) utilitates ex amicitia maximas, ernten, Cic. – δ) eine andere Beschaffenheit, Gestalt usw. bekommen, annehmen, duritiem tacto ab aëre, Ov.: faciem aliquam morando, Ov.: vultus priores, Ov. – b) in od. an seinen Körper aufnehmen, α) lebl. Objj., in sich aufnehmen, zu sich nehmen, eindringen lassen, durchlassen, plenos capit alveus amnes, Ov.: fauces cibum et potum capiunt, Cels.: u. v. Pers., cibum, Komik., Sall. u.a.: potionis quantum volet capiat, Cels.: quae gloria est capere multum?
    ————
    Sen. – β) (poet.) leb. Objj.: alter ab undecimo tum me iam ceperat annus, ich war schon ins zwölfte J. getreten, Verg. – u. bes. v. Örtl., jmd. gastlich aufnehmen, donec fessos Aegyptia tellus ceperit, Ov.
    2) übtr.: a) einen äußern od. innern Zustand, eine äußere od. innere Empfindung u. dgl. bekommen, gewinnen, erwerben, schöpfen, ernten, tragen od. ertragen müssen, empfinden, erleiden, erdulden (vgl. Burmann Ov. art. am. 2, 346), somnum capere non posse, Cic.: non partem ullam quietis, Cic.: ex suo propinquo rure hoc commodi, Ter.: aliquid commodi ex ea re, Ter.: aliquid detrimenti (bes. in der publiz. Formel dent operam od. curent od. videant consules, ne quid res publica detrimenti capiat), Cic.: maximam calamitatem, Cic.: inimicitias, Ter.: miseriam omnem (Ggstz. potiri gaudia), Ter.: laborem inanem, Ter.: laborem ex alqo u. ob alqm, Ter.: desiderium ex filio, Cic.: magnum dolorem animo, Cic.: dolorem od. dolorem magnum ex alqa re, Cic.: gaudium ex civibus victis, Liv.: animi laetitiam memoriā alcis rei, Cic.: summam laetitiam ex reditu alcis, Cic.: veram laudem, Ter.: u. maximam laudem ex alqa re, Cic.: gloriam egregiam ex hoste, Liv. – maximam gloriam ob alqd, Cic.: voluptatem non mediocrem animo, quod etc., Cic. – voluptatem malis alienis, Cic.: voluptatem ex alqa re, Plaut. – b) jmd. bekommen zu usw., m. dopp. Acc., inimicos omnes homi-
    ————
    nes, Ter. Andr. 695.
    B) prägn., räumlich etwas fassen, d.i. für etwas Raum haben od. bieten, etw. in sich fassen od. begreifen, enthalten, 1) eig., v. räuml. Ggstdn., tot domus locupletissimas istius domus una capiet? Cic.: armarium, quod non legendos, sed lectitandos libros capit, Plin. ep.: lapis excisus sic, ut pedes capiat, Cels.: portus ingentem vim navium capit, Liv.: populi, quos dives Achaia cepit, Ov.: aptius hae capiant vadimonia garrula cerae, Ov. – mit einer Negation, non (vix u. dgl.) capere, nicht (kaum) fassen (können), nicht Raum genug haben für usw. = zu klein sein für usw., aedes nostrae vix capient, Ter.: pons fugientes non capiebat, Curt.: unā domo capi non possunt, Cic.: nec iam se capit unda, faßt (hält) sich nicht mehr in sich, Verg.: u. im Bilde, capere eius amentiam civitas, Italia, provinciae, regna non poterant, hatten nicht Raum genug für seinen Wahnsinn, d.i. konnten ihn nicht befriedigen, Cic.: nec te Troia capit, ist für dich zu klein, Verg.: ebenso orbis te non caperet, Curt.; vgl. Mützell Curt. 3, 4 (11), 12. p. 62.
    2) übtr.: a) übh., etw. zu tun od. zu ertragen nicht zu groß finden, d.i. zu etwas (körperlich od. geistig) tüchtig-, fähig-, reif sein, etw. zulassen, vertragen, gestatten, nicht ausschließen, quicquid mortalitas capere poterat (was der Menschheit möglich war), explevimus, Curt.: summo, quantum capit aetas illa,
    ————
    labore, Quint.: capere id rerum naturam, Quint.: contio capit omnem vim orationis, Cic. de or. 2, 334: si aliquam superlationem res capit, Arnob. 1, 51. – u. mit der Negation, concupiscis quae non capis, was für dich zu groß ist, Curt.: iram non capit ipsa suam Procne, ist ihres Zorns nicht mächtig, Ov.: aetates nondum rhetorem capientes, noch nicht reif für usw., Quint.: rimam fissuramque non capit cedrus, Plin. – dah. (= ενδέχεται) es ist zulässig, es geht an, es ist möglich, m. folg. Infin., Eccl. (s. Rönsch Itala p. 351). – b) geistig in sich aufnehmen, α) mit dem Gefühl = die Größe od. hohe Bedeutung von etw. fühlen, gew. mit einer Negation, non capiunt angustiae pectoris tui, non recipit levitas ista... tantam personam, Cic.: nullam esse gratiam tantam, quam non capere animus meus posset, Cic.: v. Pers., vix spes ipse suas animo capit, fühlt kaum im Herzen die Größe dessen, was er hofft, Ov. – β) mit dem Verstande = etw. in seiner Totalität fassen od. auffafsen, in seinem ganzen Umfange verstehen, sich eine richtige Vorstellung von etw. machen (während intellegere = geistig durchdringen, s. Spalding Quint. 11, 1, 45), mens nostra intelligentiaque capit, quae sit et beata natura et aeterna, Cic.: quod mentes eorum capere possent, Liv. – v. Pers., ne iudex eam orationem vel intellegere vel capere possit, Quint.: u. quem (senatum) qui ex regibus constare dixit, unus veram spe-
    ————
    ciem Romani senatus cepit, Liv.: quantum capio, soviel ich verstehe, Augustin. serm. 311, 2. – Archaist. Form capso = cepero, Plaut. Bacch. 712: capsis = ceperis, Cic. or. 154 (wo falsch erklärt): capsit = ceperit, Plaut. Pseud. 1022. Acc. tr. 454 (vgl. Paul. ex Fest. 57, 15): capsimus = ceperimus, Plaut. rud. 304: cepet = cepit, Column. rostr. Duil. a. 167 a. Chr. im Corp. inscr. Lat. 3, 1420322: Imperf. capebat, Commodian. apol. 120.
    ————————
    2. capio, ōnis, f. (capere), das Nehmen, Ergreifen, odoris, das Einziehen, Lact. de opif. dei 15, 20. – oft als jurist. t. t., pignoris capio, Cato fr., Frontin. u. ICt.: dominii, ICt. – absol. = usucapio, das durch Verjährung erlangte Eigentumsrecht, ICt. Vgl. usucapio.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > capio

  • 12 intellego

    intel-lego, lēxī, lēctum, ere (inter u. lego), die charakteristischen Merkmale unterscheidend innewerden, verstehen, I) vermittels der Sinne u. des Verstandes innewerden, merken, verspüren, wahrnehmen, fühlen, empfinden u. dgl., ex vultu cuiusdam ephori insidias sibi fieri intellexit, Nep.: de gestu intellego, quid respondeas, Cic. – intellecturis auribus uti, Ov.: percussi corticis sono pabulum subesse intellegunt, Plin. – vestigia hominum intellegi a feris, gespürt werden, Plin. – ut aquae salsae non intellegatur sapor, Plin. – nullos intellegit ignes, Ov.: cum frigus contra temporis consuetudinem intellexeris, Colum.: perfundere caput calidā (aquā) et postea frigidā saluberrimum intellegitur, Plin. – in istis studiis viventi non intellegitur (gefühlt), quando obrepat senectus, Cic. – m. bl. Verstande = merken, wahrnehmen, abnehmen, entnehmen, ersehen, erkennen, im Passiv = erhellen, intellexi (habe ersehen) ex tuis litteris, te audisse, Cic.: intellexti, du hast's gemerkt, richtig, Ter.: ex quo intellegitur od. intellegendum est od. intellegi potest m. folg. Acc. u. Infin. od. m. folg. indir. Fragesatz (mit quam, quantus, uter etc.), Cic. u. Nep.: propositio ex se intellegitur, erhellt aus sich selbst, ist an sich klar, Cic. – im Passiv m. dopp. Nom., quae (mala Punica) vero ab his sapore proxima vinosa diximus, utiliora paulo intelleguntur (hält man
    ————
    für etwas nützlicher), Plin. 23, 106. – m. in u. Abl., quoniam non intellexerunt in operibus domini, Lact. 4, 13, 18 (dazu Bünem.). – Abl. absol. intellecto m. folg. indir. Fragesatz, intellecto in quos saeviretur, Tac. ann. 1, 49: intellecto quantum bellum suscitaret, Iustin. 38, 3, 6. – II) vermittels des Erkenntnisvermögens etwas innewerden, zur Einsicht von etwas gelangen, einen (deutlichen) Begriff-, eine (deutliche) Vorstellung-, eine Idee von etwas bekommen od. mit etwas verbinden, etwas denken, sich denken (vorstellen), einsehen, verstehen, dah. auch deutsch bald = meinen (der Meinung sein), bald = wissen, A) im allg.: haec reputent isti, qui negant animum sine corpore se intellegere posse; videbunt, quem in ipso corpore intellegant, Cic.: id, quo ne in deo quidem quidquam maius intellegi potest, Cic.: nec vero deus ipse, qui intellegitur a nobis, alio modo intellegi potest, nisi etc., Cic.: int. magna ex parvis, Cic.: haec dumtaxat in Graecis intellego, quae etc., Cic.: intellegi necesse est esse deos, Cic.: corpus quid sit intellego, Cic.: intellego quid loquar, ich weiß recht wohl, was ich sage, Cic. – cuivis facile intellectu fuit, quam (wie) etc., Nep. – intell. alqd sub alqa re, in alqa re, per alqd, etw. unter usw. etw. verstehen, illa est ευταξία, in qua intellegitur ordinis conservatio, Cic. de off. 1, 142; vgl. Macr. sat. 1, 23, 5: intellego sub hoc verbo multa, Sen. contr. 1, 2, 15; vgl. 9, 5 (28), 10:
    ————
    quamvis per nemo homo intellegatur, addidit tamen, Donat. Ter. eun. 3, 5, 1; vgl. Macr. sat. 1, 17, 12. – u. so mit dopp. Acc. = etwas unter etwas verstehen, quasi sanguinem quid intellegis? Cic.: quid ergo hoc loco honestum intellegit, quem intellegimus divitem? Cic.: quae si vobis pax et concordia intelleguntur (versteht ihr nun darunter Frieden usw.), Sall. hist. fr. 1, 41 (45), 25: ebenso quod pacis est insigne toga, hoc intellegi volo (will ich das darunter verstanden wissen), m. folg. Acc. u. Infin., Cic. – m. folg. Acc. u. Infin., die Einsicht gewinnen, sich zum Bewußtsein bringen, der Meinung sein, ipsi intellegamus naturā gigni sensum diligendi, Cic. de amic. 32; u. so Cic. Tusc. 1, 100; Cat. 4, 10. – im Passiv m. Nom. u. Infin., ex quo (di) esse beati atque aeterni intellegantur (gedacht werden), Cic. – hoc nomine (νόημα) donarunt ea, quae non dicunt, verum intellegi volunt, verstanden wissen wollen, Quint. – non intellegendi solum, sed etiam dicendi auctor, Meister im Denken u. im Vortrage, Cic.: homo ad duas res, ad intellegendum (Denken) et ad agendum (Handeln) est natus, Cic. – in der Umgangssprache: Ph. intellextin, verstanden? Th. Probe, Ter.: und in Antworten: intellego, ich verstehe = sehr wohl, Komik.: non intellexi, ich habe (es) nicht verstanden, Suet. – tacete, quaeso, Quirites, inquit; plus ego enim quam vos quid rei publicae expediat intellego, ich verstehe bes-
    ————
    ser, was usw., Val. Max. – B) insbes.: 1) etwas verstehen = sich auf etwas verstehen, ein Kunstverständiger-, ein Kenner sein, a) eine Wissenschaft, faciunt intellegendo ut nil intellegant, das heißt denn doch vor lauter Kritik kritiklos sein, Ter. Andr. prol. 17: dicere enim bene nemo potest, nisi qui prudenter intellegit, eine richtige Einsicht hat, Cic. Brut. 23. – b) ein Kunstwerk u. dgl., tamen non multum in istis rebus intellego, Cic.: meum intellegere (meinen Kunstverstand, Geschmack) nullā pecuniā vendo, Petron. – c) eine Sprache verstehen, alcis linguam, Petron. 73, 3. Sen. apoc. 5, 2: linguam avium, Pacuv. tr. 83. – 2) sich auf jmds. Charakter verstehen, jmds. Wesen u. Wert erkennen, jmd. richtig zu schätzen-, zu beurteilen wissen (Ggstz. alqm ignorare), alqm, Vell. u.a.: alqm parum, Sen.: alqs falsus intellegitur, Tac. Vgl. Ruhnken Rut. Lup. 1, 4. p. 16. Döring Plin. ep. 6, 27, 2 u. 8, 23, 5. – Synkop. Perf. intellexti, Plaut. rud. 1103. Ter. Andr. 201 u.a. Cic. ad Att. 13, 32, 2. – Archaist. Indic. Perf. intellegit, Lucr. 6, 17 (s. Lachm. z. St.): Coniunct. Perf. intellegerint, Sall. hist. fr. 1, 41 (45), 23: Coniunct. Plusquamperf. intellexes, Paut. cist. 625.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > intellego

  • 13 subicio

    sūb-ĭcĭo (less correctly subjĭcĭo; post-Aug. sometimes sŭb-), jēci, jectum, 3, v. a. [sub-jacio].
    I.
    Lit., to throw, lay, place, or bring under or near (cf. subdo); in all senses construed with acc. and dat., or with acc. and sub and acc.; not with sub and abl. (v. Madvig. ad Cic. Fin. 2, 15, 48; cf. II. B. 2. infra).
    A.
    In gen.: si parum habet lactis mater, ut subiciat (agnum) sub alterius mammam. Varr. R. R. 2, 1, 20:

    manum ventri et sub femina (boum),

    Col. 6, 2, 6: nonnulli inter carros rotasque mataras ac tragulas subiciebant, discharged their javelins and darts below, i. e. between the wagons and the wheels, Caes. B. G. 1, 26:

    biremes, subjectis scutulis, subduxit,

    id. B. C. 3, 40:

    ligna et sarmenta circumdare ignemque circum subicere coeperunt,

    Cic. Verr. 2, 1, 27, § 69; cf.:

    ignes tectis ac moenibus,

    id. Cat. 3, 1, 2:

    ignem,

    id. Rab. Post. 6, 13; Auct. B. Afr. 87, 1; 91, 3; Ov. M. 1, 229 al.:

    faces,

    Cic. Mil. 35, 98; Vell. 2, 48, 3; Val. Max. 5, 5, 4:

    bracchia pallae,

    Ov. M. 3, 167:

    eburnea collo Bracchia,

    id. Am. 3, 7, 7:

    scuto sinistram, Canitiem galeae,

    id. Tr. 4, 1, 74:

    laxiorem sinum sinistro bracchio,

    Quint. 11, 3, 146:

    umeros lecto,

    Val. Max. 4, 1, 12:

    pallium togae,

    id. 2, 2, 2:

    ova gallinis,

    Plin. 18, 26, 62, § 231; 10, 59, 79, § 161:

    cum tota se luna sub orbem solis subjecisset,

    Cic. Rep. 1, 16:

    ossa subjecta corpori,

    id. N. D. 2, 55, 139 et saep:

    sub aspectum omnium rem subicit,

    Auct. Her. 4, 47, 60:

    res sub oculos,

    Quint. 8, 6, 19:

    aliquid oculis,

    Cic. Or. 40, 139; Liv. 3, 69; Quint. 2, 18, 2:

    oves sub umbriferas rupes,

    to place near, close to, Varr. R. R. 2, 2, 11:

    castris legiones,

    Caes. B. C. 3, 56:

    aciem suam castris Scipionis,

    id. ib. 3, 37:

    se iniquis locis,

    id. ib. 3, 85:

    terram ferro,

    to throw up with the share, to plough up, Cic. Leg. 2, 18, 45 Moser N. cr.: corpora saltu Subiciunt in equos, throw up, i. e. mount, Verg. A. 12, 288:

    pavidum regem in equum,

    to set, Liv. 31, 37:

    me e postremo in tertium locum esse subjectum,

    have been brought, Cic. Toga Cand. Fragm. p. 522 Orell.: copias integras vulneratis defessisque subiciebat, i. e. put in the place of, substituted, Auct. B. Alex. 26, 2.—Hence ( poet.): se subicere, to mount, grow:

    quantum vere novo viridis se subicit alnus,

    shoots up, Verg. E. 10, 74:

    laurus Parva sub ingenti matris se subicit umbrā,

    id. G. 2, 19 Forbig. ad loc.—
    B.
    In partic.
    1.
    To hand to, supply:

    cum ei libellum malus poëta de populo subjecisset,

    Cic. Arch. 10, 25:

    ipse manu subicit gladios ac tela ministrat,

    Luc. 7, 574.—
    2.
    To substitute false for true; to forge, counterfeit (syn.:

    suppono, substituo): testamenta,

    Cic. Phil. 14, 3, 7:

    testamentum mariti,

    Quint. 9, 2, 73:

    locupleti falsum testamentum,

    Val. Max. 9, 4, 1:

    partum,

    Dig. 25, 4, 1 fin.:

    falsum aliquid,

    Quint. 12, 3, 3:

    aes pro auro in pignore dando,

    Dig. 13, 7, 36:

    fratrem suum,

    Just. 1, 9.—
    3.
    To suborn:

    subicitur L. Metellus ab inimicis Caesaris, qui hanc rem distrahat,

    Caes. B. C. 1, 33:

    testes frequenter subici ab adversario solent,

    Quint. 5, 7, 12:

    suspitione subjecti petitoris non carebit,

    id. 4, 2, 96.
    II.
    Trop.
    A.
    In gen.
    1.
    To submit, subject:

    ea quae sub sensus subjecta sunt,

    Cic. Ac. 2, 23, 74:

    res, quae subjectae sunt sensibus,

    id. Fin. 5, 12, 36; id. Ac. 1, 8, 31:

    cogitationi aliquid subicere,

    submit, id. Clu. 2, 6; Quint. 5, 12, 13;

    ait (Epicurus), eos neque intellegere neque videre, sub hanc vocem honestatis quae sit subicienda sententia,

    i. e. what meaning is to be attributed to it, Cic. Fin. 2, 15, 48 B. and K.; Madvig. ad loc.; cf.:

    huic verbo (voluptas) omnes qui Latine sciunt duas res subiciunt, laetitiam in animo, commotionem suavem jucunditatis in corpore,

    id. ib. 2, 4, 13:

    dico eum non intellegere interdum, quid sonet haec vox voluptatis, id est, quae res huic voci subiciatur,

    id. ib. 2, 2, 6; cf.: quaeritur, quae res ei (nomini) subicienda sit, Quint. 7, 3, 4.—
    2.
    To substitute:

    mutata, in quibus pro verbo proprio subicitur aliud, quod idem significet,

    Cic. Or. 27, 92; so Quint. 3, 6, 28:

    aliud pro eo, quod neges,

    id. 6, 3, 74 et saep.—
    B.
    In partic.
    1.
    Pregn., to place under, to make subject, to subject:

    subiciunt se homines imperio alterius et potestati,

    i. e. submit, Cic. Off. 2, 6, 22; cf. Caes. B. G. 7, 1:

    exteras gentes servitio,

    Liv. 26, 49:

    Albius et Atrius quibus vos subjecistis,

    id. 28, 28, 9:

    ut alter alterius imperio subiceretur,

    id. 28, 21, 9:

    gentem suam dicioni nostrae,

    Tac. A. 13, 55; Curt. 8, 1, 37; cf.:

    Gallia securibus subjecta,

    Caes. B. G. 7, 77:

    omnia praeter eam (virtutem) subjecta, sunt sub fortunae dominationem,

    Auct. Her. 4, 17, 24:

    nos sub eorum potestatem,

    id. 2, 31, 50:

    matribus familias sub hostilem libidinem subjectis,

    id. 4, 8, 12:

    sub aspectus omnium rem subjecit,

    id. 4, 47, 60; cf.:

    deos penatis subjectos esse libidini tribuniciae,

    Cic. Dom. 40, 106:

    populum senatui,

    Val. Max. 8, 9, 1:

    si virtus subjecta sub varios incertosque casus famula fortunae est,

    Cic. Tusc. 5, 1, 2:

    id quod sub eam vim subjectum est,

    id. Top. 15, 58:

    cujus victus vestitusque necessarius sub praeconem subjectus est,

    id. Quint. 15, 49 B. and K.:

    bona civium voci praeconis,

    id. Off. 2, 23. 83;

    for which, simply reliquias spectaculorum,

    to expose for sale, Suet. Calig. 38; so,

    delatores,

    id. Tit. 8:

    hiemi navigationem,

    to subject, expose, Caes. B. G. 4, 36:

    domum periculo,

    Quint. 7, 1, 53:

    scelus fraudemque nocentis odio civium,

    Cic. de Or. 1, 46, 202:

    fortunas innocentium fictis auditionibus,

    id. Planc. 23, 56:

    aliquid calumniae,

    Liv. 38, 48.—
    2.
    To subject or subordinate a particular to a general, to range or treat it under, append it to, etc.; in the pass., to be ranged under or comprised in any thing:

    quattuor partes, quae subiciuntur sub vocabulum recti,

    Auct. Her. 3, 4, 7 B. and K.:

    unum quodque genus exemplorum sub singulos artis locos subicere,

    id. 4, 2, 3; cf. with dat.:

    formarum certus est numerus, quae cuique generi subiciantur,

    Cic. Top. 8, 33:

    qui vocabulum sive appellationem nomini subjecerunt tamquam speciem ejus,

    Quint. 1, 4, 20; cf.:

    sub metum subjecta sunt pigritia, pudor, terror, etc.,

    Cic. Tusc. 4, 7, 16; 4, 8, 19; Quint. 3, 5, 1:

    fas, justum, etc.... subici possunt honestati,

    id. 3, 8, 26:

    dicere apte plerique ornatui subiciunt,

    id. 1, 5, 1 et saep.—
    3.
    To place under in succession or order, in speaking or writing, i. e. to place after, let follow, affix, annex, append, subjoin (cf.:

    addo, adicio): post orationis figuras tertium quendam subjecit locum,

    Quint. 9, 1, 36:

    longis (litteris) breves subicere,

    id. 9, 4, 34:

    B litterae absonam et ipsam S subiciendo,

    id. 12, 10, 32:

    narrationem prooemio,

    id. 4, 2, 24; cf. id. 5, 13, 59:

    cur sic opinetur, rationem subicit,

    adds, subjoins, Cic. Div. 2, 50, 104:

    quod subicit, Pompeianos esse a Sullā impulsos, etc.,

    id. Sull. 21, 60:

    a quibusdam senatoribus subjectum est,

    Liv. 29, 15, 1:

    subicit Scrofa: De formā culturae hoc dico, etc.,

    Varr. R. R. 1, 7, 2:

    non exspectare responsum et statim subicere, etc.,

    Quint. 9, 2, 15:

    edicto subjecisti, quid in utrumque vestrum esset impensum,

    Plin. Pan. 20, 5 et saep.:

    vix pauca furenti Subicio,

    i. e. answer, reply, Verg. A. 3, 314.—
    4.
    To comprehend under, collect or embrace in:

    per quam res disperse et diffuse dictae unum sub aspectum subiciuntur,

    Cic. Inv. 1, 52, 98.—
    5.
    To bring forward, propose, adduce; to bring to mind, prompt, suggest, etc.:

    si meministi id, quod olim dictum est, subice,

    Ter. Phorm. 2, 3, 40 Ruhnk.; cf.:

    cupio mihi ab illo subici, si quid forte praetereo,

    Cic. Verr. 2, 5, 10, § 25:

    subiciens, quid dicerem,

    id. Fl. 22, 53:

    quae dolor querentibus subicit,

    Liv. 3, 48; 45, 18:

    nec tibi subiciet carmina serus amor,

    Prop. 1, 7, 20:

    spes est Peliā subjecta creatis,

    Ov. M. 7, 304.—Hence, sub-jectus, a, um, P. a.
    A.
    Of places, lying under or near, bordering upon, neighboring, adjacent:

    alter (cingulus terrae) subjectus aquiloni,

    Cic. Rep. 6, 20:

    Heraclea, quae est subjecta Candaviae,

    Caes. B. C. 3, 79:

    Ossa,

    Ov. M. 1, 155:

    rivus castris Scipionis subjectus,

    Caes. B. C. 3, 37:

    subjectus viae campus,

    Liv. 2, 38: Armenia subjecta suo regno (opp. Cappadocia longius remota), Auct. B. Alex. 35, 2; 28, 3: genae deinde ab inferiore parte tutantur subjectae, Cic. N. D. 2, 57, 143.—
    B.
    (Acc. to II. B. 1.) Subjected, subject:

    si quidem Ea (natura deorum) subjecta est ei necessitati,

    Cic. N. D. 2, 30, 77:

    servitio,

    Liv. 26, 49, 8:

    subjectior in diem et horam Invidiae,

    exposed, Hor. S. 2, 6, 47:

    ancipiti fortunae,

    Val. Max. 7, 2, ext. 2:

    species, quae sunt generi subjectae,

    subordinate, Quint. 5, 10, 57:

    tum neque subjectus solito nec blandior esto,

    submissive, Ov. A. A. 2, 411; cf.:

    parcere subjectis et debellare superbos,

    Verg. A. 6, 853.— Subst.: sub-jectus, i, m., an inferior, subject:

    (vilicus), qui, quid aut qualiter faciendum sit, ab subjecto discit,

    Col. 1, 2, 4; 11, 1, 25:

    Mithridates ab omnibus subjectis singula exquirens, etc.,

    Plin. 25, 2, 3, § 7.—
    C.
    In the later philos. and gram. lang.: subjec-tum, i, n. (sc. verbum), that which is spoken of, the foundation or subject of a proposition:

    omne quicquid dicimus aut subjectum est aut de subjecto aut in subjecto est. Subjectum est prima substantia, quod ipsum nulli accidit alii inseparabiliter, etc.,

    Mart. Cap. 4, § 361; App. Dogm. Plat. 3, p. 34, 4 et saep.—
    * Adv.: subjectē (cf. B. supra), humbly, submissively:

    haec quam potest demississime et subjectissime exponit,

    Caes. B. C. 1, 84 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > subicio

  • 14 acriter

    ācriter [ acer ]
    1)
    а) остро, живо
    б) резко, сильно ( minari C); сурово, жестоко ( caedere virgis aliquem C)
    2) горячо, пламенно, с ожесточением ( pugnam inire L)
    6) ясно, отчетливо (videre aliquid C)
    7) страстно ( exspectare C); бурно ( adversus aliquem dicere Cato); решительно, энергично ( dilectum habere L)
    a. cavere aliquid H — тщательно остерегаться чего-л.
    8) чрезвычайно, весьма ( metuere aliquem Lact)

    Латинско-русский словарь > acriter

  • 15 crasse

    crassē [ crassus ]
    1) толсто, густо (oblinere aliquid Scr)
    2) неясно, в общих чертах (c. aliquid intellegere Sen)
    3) грубо, просто (poēma c. compositum H)

    Латинско-русский словарь > crasse

  • 16 magis

    I (superl. maxĭme, арх. maxume) adv. compar. [ magnus ]
    1) больше, более, в большей степени (m. ratione et consilio, quam virtute, vincere Cs; disertus m., quam sapiens C; quod est m. verisimile Cs)
    etiam m. Cещё больше
    eo (hoc, tanto) m. C, Cs etc.тем более
    m. magisque, тж. m. et m., m. ac или atque m., m. m. C, V, Ctl etc.всё больше и больше
    m. minusve PM или m. aut minus Q, Senболее или менее
    non m... quam — столь (так) же как и (non m. mihi, quam tibi C) или так же не... как и (tu non m. aegrotus es, quam ego C) или не столько... сколько (non legibus m., quam naturā C)
    m. velle Ter, VFmalle
    alii aliis m. L — наперерыв, наперебой, взапуски
    2) скорее, вернее (corpus magnum m., quam firmum L; non invideo, miror m. V); лучше, легче ( intellegere C)
    m. est, ut (quod)..., quam ut (quod) C, Cs etc. — нужно скорее..., чем
    3) сильнее (timere aliquid C). — см. тж. maxime
    II magis, idis f. (греч.)
    чаша, миска, блюдо PM, Dig

    Латинско-русский словарь > magis

  • 17 acriter

    ācriter, Adv. m. Compar. u. Superl. (acer), scharf, I) von der tätigen Einwirkung auf die äußeren Sinne u. von der Tätigkeit der äußeren Sinne selbst: a) von der Tät. des Gesichtssinnes, acr. intueri solem, scharf, mit unverwandtem Blick in die S. sehen, Cic. – u.v. der Einw. auf den Gesichtssinn, acr. viridis, stechend, lebhaft grün, Plin. – b) v. der Einw. auf das Gefühl, heftig, schmerzhaft, caedunt acerrime virgis, Cic. – c) v. der Einw. auf das Gehör, durchdringend, laut, pronuntiare, Plin. ep. – II) v. der Tätigkeit der innern Sinne, v. Affekten usw.: a) v. der geistigen Sehkraft u. Verstandestätigkeit, scharf, scharfsinnig, mit Umsicht, genau, videre vitia, Cic.: intellegere, contemplari, Cic.: alqd excogitare, Quint.: acrius cavere, Hor.: acerrime asservare alqm, jmd. aufs schärfste beobachten, Cic. – b) v. der Tätigkeit des Willens u. Handelns, feurig, energisch, durchgreifend, hitzig, hartnäckig, eifrig, mutig, pugnam inire, Liv.: acriter et diu repugnare, Cic.: acrius invadere dextrum cornu, Liv.: acerrime agere, Cic., se morti offerre, Cic.: monere, Cic.: acerrume anginā mori, reißend dahinsterben, Plaut.: acerrime suasit, ut etc., Liv. epit. – c) v. der Tätigkeit der Gemütsbewegungen, scharf, stark, heftig, leidenschaftlich, streng, hart, empfindlich (Ggstz. clementer), amatur atque egetur acriter, Plaut.: alqm acrius amare, Ov.: acrius cupere, Curt.: acerrime exspectare, sehnsüchtig, mit Schmerzen, Cic.: alqm acerrime metuere, Lact.: iniurias acr. ulcisci, Tac.: alqm acr. virgis caedere, Cic.: victoriam acerrime in alqm exercere, Sall. – v. Affekt der Rede, heftig, hart, hitzig, alqm inclamare, Plaut.: increpare, Curt.: alqd vituperare, Cic.: elatrare, nachdrücklich, Hor.: acerrime advorsus alqm dicere, Cato fr. – d) übh. scharf = stark, sehr, acerrime occupatus, Nep.

    lateinisch-deutsches > acriter

  • 18 adiuvo

    ad-iuvo, iūvī, iūtum, iuvāre, unterstützen, fördern, I) im engern Sinne: a) übh.: α) m. pers. Objj.: alqm, Cic. u.a. (Synon. opitulari alci, jmdm. helfen): seu manibus in assurgendo seu genu se adiuvissent, Liv.: adi. alqm auxilio, operā, Plaut. u. Ter.: alqm adiutum proficisci, Nep.: alqm in alqa re, Ter. u. Cic.: alqm ad bellum, Liv.: ad verum probandum, Liv.: consulem ad traiciendas in Asiam legiones, Liv.: ab alqo adiuvari de (in betreff) alqa re, Cic. – m. Acc. pers. u. Acc. pron. neutr; neque me quicquam consilio adiuvas? Ter. heaut. 982: m. ut u. Konj., Cic. ep. 5, 2, 9; ad Q. fr. 1, 1, 15. § 43: m. ne u. Konj., Catull. 32, 4: m. Infin., adiuvat enim (pater phalangiae) incubare, Plin. 11, 85: m. Acc. rei u. Dat. comm., messim hanc nobis adiuvent, Gell. 2, 29, 7: m. bl. allg. Acc., si quid ego adiuero, Enn. fr.: si quid tu adiuvas, Plaut.: quorum alteri, quod nullo studio agebant, non multum adiuvabant, keine besonderen Dienste leisteten, Caes.: absol., et adiuvēre captivi, halfen mit, Liv. 24, 16, 3. – Sprichw., fortis (=fortes) fortuna adiuvat, wer wagt, gewinnt, Ter. Phorm. 203 u. daraus Cic. Tusc. 2, 11 u. Liv. 34, 37, 4; vgl. fortes adiuvat ipsa Venus, Tibull. 1, 2, 16. – β) mit sächl (materiellen od. abstr.) Objj. = etw. unterstützen, fördern, befördern, ihm nachhelfen, etw. nähren, erhalten, salices aquationibus, Pallad.: ignem (Ggstz. exstinguere), Liv.; u. ignes (übtr. = Liebesflamme), begünstigen, Ov.: ictum hostis, Curt.: nec arte nec viribus ictum, Liv.: staturam mendacio, Sen.: formam curā, heben, Ov.: preces alcis, Suet.: facultates Pallantis publicarum opum egestione, Plin. ep.: Capuam venire et adiuvare delectum, Cic.: maerorem orationis lacrimis suis, Cic. – als mediz. t.t., alqm temerariā etiam ratione, Cels.: adiuvari debent ex vino mero atque plurimo, Scrib.: adi. concoctionem, Plin. – γ) absol. (wobei das Objekt aus dem Zusammenhang zu ergänzen): se adiuvante, Nep.: si di adiuvabunt, Cic.: quibus rebus indiguerunt, adiuvit, er half bei ihren Bedürfnissen aus, Nep.: remis adiuva, hilf mit den R. nach, Ps. Quint. decl. – b) für einen Mimen einen Gehilfen auf der Bühne abgeben, mimographos, Suet. gr. 18. – c) moralisch aufrichten, erbauen, ermutigen, alqm, Cic. or. 12; Tusc. 2, 10: clamore militem suum, Liv. 1, 25, 9. – II) im weitern Sinne: förderlich-, nützlich-, zuträglich sein, helfen, gute Dienste leisten, frommen, beitragen, mitwirken, α) persönl., m. Acc., iam nihil te Neronis iudicium adiuvat, Cic.: multum eorum opinionem adiuvabat, quod (der Umstand, daß usw.), Caes. – m. ad u. Akk., quam ad rem multum humilitas navium adiuvat, Caes.: non ad obtinendum mendacium, sed ad verum probandum auctoritas adiuvat, Cic. – absol., adiuvat hoc quoque, Hor.: solitudo aliquid adiuvat, Cic.: ante omnia adiuvit memoria damnationis Sergii ac Verginii, Liv. – v. Heilmitteln, adiuvat et nitrum aceto dilutum et datum, Scrib. 198: adiuvat bene et ius pingue agninum, Scrib. 189: u.v. Nahrungsmitteln, vinum pemma lucuns nihil adiuvat, Varr. sat. Men. 508. – u. als philos. t.t., causae adiuvantes, mittelbare (Ggstz. proximae, unmittelbare), Cic.: non haec esse adiuvantia, causarum, sed etc., mitwirkende Ursachen, Mitursachen, Cic. – β) unpers., m. folg. Infin., nihil igitur adiuvat procedere et progredi in virtute, Cic. de fin. 4, 64. – m. folg. si u. Konj., in re mala animo si bono utare, adiuvat, Plaut, capt. 202. – m. folg. quod (daß), adiuvat etiam, quod (der Umstand, daß) auditor gaudet intellegere, Quint. 9, 2, 78. – / a) adiuero = adiuvero, Enn. ann. 339 (bei Cic. de sen. 1 M.); u. so adiuerit, Ter. Phorm. 537. – b) Das Perf. adiuvavi erst Paul. dig. 34, 9, 5. § 10 u. 40, 2, 15. § 1. Itala Luc. 1, 54; 2; Cor. 6, 12. Cassiod. compl. 9. in 2. Corinth. (auch Val. Max. 8, 2, 3 cod. Bern. pr. m.). – das Partiz. Fut. Akt. adiuvaturus bei Petr. 18, 3. Dar. Phryg. 16 (dagegen adiuturus bei Ter. Andr. 522. Liv. 34, 37, 5). – vulg. nach der 3. Konj. adiuvis = adiuvas, Itala 2 paral. 19, 2 (bei Lucifer Calat. de non conv. 4. p. 9, 27).

    lateinisch-deutsches > adiuvo

  • 19 artificiosus

    artificiōsus, a, um, Adi. m. Compar. u. Superl. (artificium), I) aktiv = kunstreich, kunstfertig, rhetores ii, qui elegantissimi atque artificiosissimi putati sunt, Cic. – Plur. subst. artificiōsī, Künstler, Firm. math. 4, 6. – übtr., v. Lebl. ipsius mundi natura non artificiosa solum, sed plane artifex, Cic.: quodsi id artificiosum est intellegere, quae sunt ex arte scripta, multo est artificiosius ipsum scribere ex arte, Cornif. rhet. – II) passiv = kunstvoll, künstlich, A) eig.: res artificiosae (Ggstz. res naturā comparatae), Cornif. rhet.: artificiosum opus divinumque, Cic.: de re artificiosa loqui, ut mathematici, Cic.: artificiosis rebus se delectare, sich gern mit mechanischen Künsten beschäftigen, Vitr. – n. pl. subst., artificiosa (anteponuntur) non artificiosis, das Kunstvolle dem Kunstlosen, Cic. top. 69. – B) übtr., den Gesetzen der Kunst angemessen, kunstgemäß, künstlich (Ggstz. naturalis, »naturgemäß«), sunt duae memoriae: una naturalis, altera artificiosa, Cornif. rhet.: ea genera divinandi non naturalia, sed artificiosa dicuntur, Cic.

    lateinisch-deutsches > artificiosus

  • 20 bifariam

    bifāriam, Adv. (bifarius; urspr. Acc. fem. sc. partem), nach zwei Seiten hin, d.i. zweifach, doppelt, dispartire obsonium, Plaut.: b. dividere copias, Liv.: alqd distribuere, Cic.: castra b. facta sunt, Liv.: alqm b. laudare, Suet.: b. intellegere, auf zweierlei Art, ICt.

    lateinisch-deutsches > bifariam

См. также в других словарях:

  • intellegere — index realize (understand), understand Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • INTELLIGENCE — De tous les concepts que la psychologie a hérités de la tradition philosophique et religieuse, celui d’intelligence est sans doute le plus marqué par ses antécédents culturels. L’intelligence représente la fonction par laquelle l’homme a essayé… …   Encyclopédie Universelle

  • intellect — [ ɛ̃telɛkt ] n. m. • 1265; lat. intellectus, de intellegere « comprendre » ♦ L esprit dans son fonctionnement intellectuel. ⇒ entendement, esprit, intelligence. « ainsi faudrait il, dans l ordre de l intellect, acquérir un art de penser, se faire …   Encyclopédie Universelle

  • Intellekt — Bewusstsein; Verständnis; Erleuchtung; Vergegenwärtigung; Erkenntnis; Klarsicht * * * In|tel|lekt [ɪntɛ lɛkt], der; [e]s: Fähigkeit, Vermögen, unter Einsatz des Denkens Erkenntnisse, Einsichten zu gewinnen; Verstand: einen scharfen Intellekt… …   Universal-Lexikon

  • Renaissance carolingienne — Raban Maur (gauche), présenté par Alcuin (centre), dédicace son œuvre à l archevêque Otgar de Mayence (droite). Liber de laudibus Sanctae Crucis, manuscrit de Fulda, vers 831 840. La renaissance carolingienne est une période de renouveau de la… …   Wikipédia en Français

  • intelligent — intelligent, ente [ ɛ̃teliʒɑ̃, ɑ̃t ] adj. • 1488; lat. intellegens → intelligence 1 ♦ Qui a la faculté de connaître et de comprendre. Les êtres intelligents. ⇒ pensant. 2 ♦ Qui est, à un degré variable, doué d intelligence. ⇒ capable, éveillé,… …   Encyclopédie Universelle

  • intelligible — [ ɛ̃teliʒibl ] adj. • 1265; lat. intellegibilis → intelligent 1 ♦ Philos. Qui ne peut être connu que par l intelligence, par l entendement, et non par les sens (opposé à sensible). Le monde intelligible des platoniciens. Subst. Le sensible et l… …   Encyclopédie Universelle

  • intelligent — sinnvoll; nützlich; weise; weltklug; klug; durchdacht; vernünftig; sinnig (umgangssprachlich); gescheit; verständig; schlau; …   Universal-Lexikon

  • intelligent — intelligent: Das Adjektiv mit der Bedeutung »einsichtsvoll, ‹sach›verständig; klug, begabt« wurde im 18. Jh. aus lat. intelligens, intelligentis (Nebenform von intellegens) entlehnt. Dies ist Part. Präs. von intellegere (< *inter legere) »mit… …   Das Herkunftswörterbuch

  • Intelligenz — intelligent: Das Adjektiv mit der Bedeutung »einsichtsvoll, ‹sach›verständig; klug, begabt« wurde im 18. Jh. aus lat. intelligens, intelligentis (Nebenform von intellegens) entlehnt. Dies ist Part. Präs. von intellegere (< *inter legere) »mit… …   Das Herkunftswörterbuch

  • ИЕРОНИМ СТРИДОНСКИЙ — [лат. Hieronymus Stridonensis], или Евсевий Иероним [лат. Eusebius Hieronymus] (ок. 347, Стридон 30.09.419/20, Вифлеем), блж. (пам. 15 июня, пам. зап. 30 сент.), пресвитер, библеист, экзегет, переводчик Свящ. Писания, один из 4 великих учителей… …   Православная энциклопедия

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»